Gedurende de ontwerpstudie werden zes masterclasses gehouden, waarin lezingen werden gegeven door vooraanstaande experts op verschillende thematische gebieden. De deelnemers aan de masterclasses – de ontwerpteams, de projectpartners vanuit de gemeenten, maar ook vertegenwoordigers van de Rijksoverheid, studenten en een groeiend netwerk aan geïnteresseerden, konden hier kennis opdoen en zich verdiepen in zes belangrijke thema’s binnen de ontwerpstudie. Daarnaast vonden er boeiende gesprekken plaats met de ontwerpteams, die de opgedane kennis een plek moesten geven in de plannen voor de vijf testgebieden.
Masterclass 1 energietransitie in de stedelijke context
De masterclass energietransitie op 9 maart 2018 ging over de grote opgave van de energietransitie, nieuwe vormen van energiewinning, minder en ander gebruik van energie en de impact die dit heeft op de (gebouwde) omgeving. In de masterclass werden de opgaven op verschillende schaalniveaus en de technologische oplossingen voor verschillende toepassingen behandeld: Van nationaal tot het lokale niveau en de stadsstraat, van warmtepompen tot restwarmte van bedrijven. In drie lezingen en een aansluitend gesprek met de ontwerpteams en de zaal werd een breed palet van vraagstukken behandeld. De rode draad was hierbij de toepasbaarheid in de stedelijke context, en de mogelijkheden maar ook knelpunten de stad te voorzien van alternatieve vormen van energie.
Download hier de lezingen van:
- Dirk Sijmons, emeritus hoogleraar Environmental Design/Leerstoel, Landschapsarchitectuur TU Delft, H+N+S - Energie en ruimte
- Sander Fijn van Draat, Adviseur Energietransitie, Alliander - De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad
Andy van den Dobbelsteen, Hoogleraar Climate Design & Sustainability, Afdeling Architectural Engineering + Technology, TU Delft - Stedelijke energietransitie
Lees ook de kroniek van Marieke Berkers.
Aanvullende literatuur: Vereniging Deltametropool (2016), Energie en ruimte
Masterclass 2 klimaatadaptatie
De masterclass klimaatadaptatie op 23 maart 2018 ging over het veerkrachtig inrichten van gebieden tegen overstroming, wateroverlast, hittestress en droogte. Een onderwerp dat in het nieuwe Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie veel aandacht krijgt. Naast de bescherming tegen overstromingen door Rijkswaterstaat en waterschappen is het ook de bedoeling dat steden zelf goed kijken naar de bedreigingen waar zij voor staan als er zware regenbuien vallen of er lange warme periodes aanhouden. Het anders inrichten van de gebouwde omgeving, om deze ‘stresses’ af te vangen is onderdeel van klimaatadaptatie.
In deze masterclass werden verschillende invalshoeken van klimaatadaptatie behandeld, en voorbeelden uit de praktijk besproken op het niveau van stad, wijk en straat. Met de trend van verdere verstedelijking en binnenstedelijk verdichten zullen slimme maatregelen en ingrepen nodig zijn om zowel de publieke ruimte, de ondergrond als het ecosysteem toekomstbestendig te maken en als samenhangend systeem te laten functioneren.
Download hier de lezingen van:
- Arnoud Molenaar, Chief Resilience officer gemeente Rotterdam - Rotterdam Resilience Strategie
- Fransje Hooimeijer, Wetenschapper Environmental Technology and Design, Afdeling Urbanism, TU Delft - Machinekamer van de stad: de synergie tussen stedelijke systemen in klimaatadaptatie
- Harry Boeschoten, Programmadirecteur Groene Metropool, Staatsbosbeheer - Groene Metropool
Lees ook de kroniek van Marieke Berkers.
Aanvullende literatuur:
Masterclass 3 mobiliteit
De masterclass mobiliteit ging over de transities in de stedelijke mobiliteit, en hoe deze zich verhouden tot maatschappelijke ontwikkelingen en tot ‘Urban design’, waaronder de gebouwde omgeving, de inrichting van de publieke ruimte en het wegprofiel. Tijdens deze middag lichtte onderzoekers betrokken bij de verschillende SURF – VerDuS projecten toe welke ontwikkelingen we in de stedelijke mobiliteit voor de toekomst kunnen verwachten.
Gedurende de middag werd de stedelijke mobiliteit benaderd vanuit verschillende invalshoeken: transities als gevolg van nieuwe vormen van diensten in openbaar, intermodaal en deelvervoer (op basis van het SCRIPS project), transities als gevolg van technologische vernieuwingen en daaruit voortvloeiende vervoersopties (op basis van het STAD project) en transities die voortvloeien uit het nieuwe denken over fietsen in en naar de stad.
Download hier de lezingen van:
- Henk Meurs, hoogleraar Mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling, Radboud Universiteit; Adviesbureau MuConsult - MaaS: Mobility as a Service
- Lodewijk Lacroix, Senior Strateeg Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) - De ruimtelijke effecten van zelfrijdend vervoer
- Arjan van Binsbergen, Universitair Hoofddocent, TU Delft - Automatisch rijden en ontwerpen voor de stad
- Hugo van der Steenhoven, adviseur Duurzame Mobiliteit (HUGOCYCLING); voormalig directeur van de Fietsersbond; procesmanager project Smart Cycling Futures - Smart Cycling Futures
Lees ook de kroniek van Marieke Berkers
Masterclass 4 circulariteit
De masterclass circulariteit belichtte circulaire gebiedsontwikkeling op een overkoepelend en integraal schaalniveau. Wetenschappers betrokken bij het AMS en het onderzoeksprogramma Circular City, vertelden over de drijfveren toe te werken naar een circulaire stad. Aan de hand van bewijsvoering (rekenen aan de stad van de toekomst), proces (hoe krijgen we alle betrokkenen zo ver verantwoordelijkheid te nemen?) en ontwerp (de ruimtelijke component van circulaire inpassingen) lieten zij zien hoe je de circulaire stad dichterbij kunt brengen.
Download hier de lezingen van:
- Virpi Heybroek, onderzoeker Circular City van het AMS - introductie op het onderwerp
- Marleen Buizer, docent landschap architectuur en planning - nieuwe rollen, die het mogelijk maken op een andere manier samen te werken aan een circulaire stad
- Ellen van Bueren, Hoogleraar Urban Development Management TU Delft - het opstarten en in stand houden van het proces
- Tamara Streefland, sustainability consultant bij Metabolic - analyses van de opgave en het rekenen aan een circulaire stad
Lees ook de kroniek van Marieke Berkers.
Masterclass 5 agglomeratiekracht
De masterclass Agglomeratiekracht op 7 september 2018 ging over het integrale samenspel van economische factoren in een regio. Dit kunnen zijn: het niveau van voorzieningen, clusters van bedrijven, de beroepsbevolking, bereikbaarheid, cultuurhistorie etc. Grotere steden hebben absoluut en relatief meer mogelijke verbanden en daarmee meer agglomeratiekracht. Toch hebben grote agglomeraties ook weer nadelen zoals vervuiling, congestie en slechte en eentonige leefomgeving. De stedelijke opbouw, omvang en structuur hebben dus invloed op de ‘performance’. Een stedelijke regio met een grote agglomeratiekracht heeft een sterke economie, een aantrekkelijk woon- een vestigingsklimaat en daardoor een goede concurrentiepositie. In vergelijking met andere Europese metropolen zijn de Nederlandse steden relatief klein. Daarom liggen de agglomeratievoordelen van deze steden niet in hun omvang maar meer in hun inbedding in de polycentrische structuur die ze verbindt en de relatie met regionale, nationale en internationale netwerken. Ze ontlenen hun kracht aan ‘borrowed size’: steden kunnen van elkaar functies en draagvlak lenen.
Tijdens de masterclass stond de vraag centraal wat we kunnen doen om met nieuwe stedelijke ontwikkelingen maatschappelijke opgaven zo aan te pakken dat de agglomeratiekracht van stad en regio wordt versterkt.
Download hier de lezingen van:
- Frank van Oort, Professor of Urban & Regional Economics, Erasmus Universiteit Rotterdam - Agglomeratievoordelen en gebiedsontwikkeling
- Tom Daamen, Associate Professor Urban Development Management, TU Delft - Van agglomeratiekracht naar gebiedsontwikkeling
- Carly Jansen, programmamanager Brainport Development - Brainport nationale actieagenda
Lees ook de kroniek van Marieke Berkers.
Aanvullende literatuur:
Masterclass 6 complexiteit als kans
In de masterclass ‘Complexiteit als kans’ op 28 september 2018 in Leeuwarden keken we naar hoe alles samenkomt in het stedelijk gebied. Tijdens deze masterclass werden de raakvlakken tussen systemen zoals mobiliteit, energie, groen/blauwe structuren en andere mogelijke koppelingen besproken, die zich in de praktijk steeds vaker voordoen en die in de ‘stad van de toekomst’ niet meer weg te denken zijn.
De ontwerpteams waren een middag te gast bij Maarten Hajer in Leeuwarden, curator van de tentoonstelling ‘Places of Hope’, die voorafgaand aan de masterclass werd bezocht. Tijdens de masterclass, waar naast Maarten Hajer ook Joost Schrijnen en Danielle Snellen bij betrokken waren, werd besproken hoe de visies die in de ontwerpstudie ‘De Stad van de Toekomst’ worden ontwikkelt, een stap verder gebracht kunnen worden middels systeemintegratie.
Met lezingen van:
- Maarten Hajer, hoogleraar Urban Futures aan de Universiteit van Utrecht
- Danielle Snellen, PBL – betrokken bij een scenariostudie over de toekomst van verstedelijking en mobiliteit
- Joost Schrijnen, expert op gebied van ruimtelijke ontwikkeling
Lees de kroniek van Marieke Berkers.
