Jonas, IJburg

Geïnspireerd door het bijbelverhaal van Jonas die wordt opgeslokt door een walvis, en daar drie dagen – aangenaam - verblijft, zocht Orange Architects naar een manier om dit grote woongebouw van binnen avontuurlijk en behaaglijk te maken. Daarin zijn de architecten dubbel en dwars geslaagd, oordeelt de jury. Met een entreehal annex buurtwoonkamer die opent naar een plein met tribunetrap, en een metershoge publieke binnenstraat, die uitmondt in een houten patio, biedt Jonas een rijkdom aan publieke ruimtes. Gevarieerd zijn ook de 273 appartementen (83 koop, 190 middenhuur), van studio’s tot oeverwoningen met aanlegsteiger tot maisonnettes met terras aan de collectieve daktuin. Het alzijdige gebouw is bekleed met gepatineerd zink, voorzien van een subtiel ‘schubbenpatroon’, verrijkt met ‘visoogjes’. De jury vindt dit gebouw ‘prachtig op veel manieren’, van de hal - vormgegeven als een geslepen houten diamant - tot de fraaie filmzaal en de daktuin met speelplekken en een regenwaterreservoir dat dubbelt als daklicht en ‘pierenbadje’. ‘Briljant’ noemt de jury de plattegrond met extra diepe woningen en een smal tussengebied, dat is vormgegeven is als een spectaculaire spelonk. Slim hoe met houten ‘baleinen’ de binnengalerijen zijn omgetoverd in een meer private overgangszone naar de woningen. Ook de lange verbindende hellingbaan naar het dak is het benoemen waard: een route die interactie en bewegen (in plaats van liftgebruik) centraal stelt. Maar de grote kwaliteit schuilt in de vele openbare ruimtes. Het is moeilijk om nu al de sociale werking van die ruimtes te zien, maar de eerste observaties zijn veelbelovend. Dit gebouw voelt als een kleine stad, die blijft verrassen; een fantastische plek om op te groeien, met ruimtes die uitnodigen om bespeeld te worden. Jonas is ‘een beleving’, aldus de jury.

Jonas is een nieuw concept voor een mixed-use landschappelijk woongebouw, ontworpen om de sociale cohesie te versterken, door een duurzaam en uitnodigend hart te creëren voor niet alleen de bewoners, maar voor heel IJburg (Amsterdam). Het gebouw bepaalt een nieuwe richting voor toekomstige woonontwikkelingen en realiseert een nieuwe standaard voor collectief wonen. De buurt IJburg is de afgelopen twee decennia ontwikkeld om tegemoet te komen aan de groeiende behoefte aan woningen en het gebrek aan beschikbare grond nabij het centrum van Amsterdam. Met 273 woningen in Jonas creëren we ruimte in een overvolle stad en vormen we letterlijk een nieuwe gemeenschap. Daarom heeft het gebouw een sterke focus op samen wonen, met inclusiviteit als een van de belangrijkste doelen. 70% van de 273 woningen valt in de categorie betaalbare huur, waardoor wonen in Jonas toegankelijk is voor een breed publiek. Het onderliggende ruimtelijke concept van Jonas is gebaseerd op een traditionele houten scheepsconstructie. Een serie achter elkaar geplaatste spanten vormt het skelet waar doorheen een openbare route loopt die het collectieve programma verbindt. Deze functies, evenals de commerciële voorzieningen in de plint, zijn ondersteunend aan het concept, variërend van een bakkerij, een restaurant en een bioscoopzaal, tot ruimtes voor (duurzame) ondernemers. Bewoners wonen niet exclusief in hun eigen appartement, maar in heel Jonas. Wij geloven dat de grote hoeveelheid collectieve binnen- en buitenruimtes, de gedeelde elektrische voertuigen én de community manager buren stimuleren om elkaar te ontmoeten en daardoor het gemeenschapsgevoel versterken. Daarnaast ontving Jonas al vóór oplevering twee BREEAM-awards en is het daarmee een van de meest duurzame (woon)gebouwen van Amsterdam en Nederland. De vlotte samenwerking tussen Amvest, de ontwerpende partijen en de uitvoerende partijen – zeker niet altijd zonder slag of stoot, maar wel op een positieve en oplossingsgerichte manier – heeft geleid tot een spectaculair, verhalend ‘woonlandschap’ met grensverleggende oplossingen voor ruimtelijke, technische en duurzame uitdagingen.

De naam Jonas refereert aan het verhaal van ‘Jonas en de Walvis’. Het staat voor avontuur, maar ook voor beschutting en geborgenheid. Het gebouw creëert met haar onregelmatige gevelopeningen een beeld waarbij de ramen zachtjes over de gevel lijken te golven. Daarmee is het net anders dan de omliggende gebouwen op IJburg. Het gebouw is niet van steen, maar bekleed met donkergekleurd, geprepatineerd zink. De gevel staat niet op de grond, maar is opgetrokken en het volume is niet rechthoekig, maar diamantvormig. Zo oogt Jonas zowel vertrouwd als vervreemdend, sculpturaal maar ook rationeel, herkenbaar maar ook vernieuwend. Maar de echte verrassing van Jonas zit aan de binnenkant; Deze is gastvrij, warm, spectaculair en geeft uitdrukking aan een modern en duurzaam gemeenschapsleven. Het interieur is onverwacht en surrealistisch. Door het gebouw loopt een publieke route die het collectieve programma verbindt, bestaande uit een huiskamer, een filmzaal, een yoga-studio, een lounge- & werkruimte, logeerkamers, kantoren en een dakstrand met een rooftopbar. De voorzieningen hebben een duidelijk duurzaam en gemeenschappelijk profiel. Een deel van het programma is ook toegankelijk voor de buurt. Het openbaar toegankelijke plein voor het gebouw werkt als een driedimensionale speelplaats en doet ook dienst als een tribune voor films, voorstellingen en evenementen. De groene inrichting, met bomen die voor schaduw zorgen, nodigt uit tot verblijven, met – in de zomer – zelfs een stadsstrand aan de gracht. Naast de aandacht voor sociale duurzaamheid zit Jonas boordevol technisch duurzame voorzieningen, waarbij is ingezet op het reduceren van materiaalgebruik en hergebruik bij het toepassen van grondstoffen. Verder is het landschapsontwerp natuurinclusief en gericht op het versterken van de ecologische waarden van de regio. Amvest heeft in 2017 bewust gekozen om aan deze tender mee te doen. Amvest ontwikkelde de afgelopen jaren al verschillende gebouwen op IJburg en heeft veel van deze (woon)gebouwen in beheer. Ook de 190 middenhuurwoningen, de commerciële ruimtes én de collectieve voorzieningen in Jonas zullen in de portefeuille van Amvest blijven. Hierdoor is Amvest in staat om het community-concept overtuigend vorm te geven. De communitymanager van Jonas is de spil van het collectieve programma. Hij is het aanspreekpunt voor de bewoners van Jonas en voor de buurt en hij zal allerlei activiteiten organiseren, daarmee inspelend op de behoeften van de lokale gemeenschap.