Medisch Spectrum Twente

We hebben deze opdracht gevoeld als een kans voor de zorg en een opdracht voor de stad. Na het congres in Groningen: 'The architecture of hospitals' ontstond een discussie of grote ziekenhuizen nog wel gebouwd moesten worden, hun situering, en of ze niet veel meer dan een functioneel technisch gebouw zouden moeten zijn: de discussies over 'healing environment' waren gestart. Wij hebben van begin af aan gepleit voor het bouwen van het ziekenhuis middenin de binnenstad van Enschede. Hier is men ziek en wordt genezen te midden van het stadsleven: de markt, winkels, scholen en cafés. Ziek zijn is veranderd: men ligt korter in een ziekenhuis, maar is ook vaak ernstiger ziek op het moment van verblijf. Men leeft, is ziek, wordt beter en sterft in deze 'gemeenschap' en dan mag dat gebouw ook de meest prominente plaats in de stad innemen. Dat heeft het ontwerpproces sterk bepaald. Uitgebreide discussies met de stad, de raad van bestuur, de raad van toezicht, de artsen en verpleegkundigen en natuurlijk de inwoners van Enschede, heeft tot het inzicht geleid dat het goed zou zijn dit grote gebouw op deze plek te bouwen. De teloorgang van de textielindustrie heeft Enschede met een groot aantal stedenbouwkundige 'gaten' opgezadeld en in 1 van deze gaten konden we dit gebouw positioneren. In een zeer nauwe en inspirerende samenwerking met Ton Schaap, de stedenbouwkundige namens de gemeente Enschede, hebben we een zeer soepel, nagenoeg zonder bezwaren, planologisch proces doorlopen. De Enschedeërs hebben het plan uiteindelijk omarmt na een lange periode van Twents wantrouwen. Op z’n twents gezegd: 'De leu hebt hun eign zeeknhoes gebouwd' hetgeen betekent dat men echt het gevoel heeft gehad dat er voor hen gebouwd werd. Dat is goed zichtbaar geworden in alle inspraakprocedures en in de opinies in de plaatselijke krant Tubantia. Door zo goed mogelijk te willen begrijpen hoe de artsen en verpleegkundigen hun werk willen doen (er is drie jaar uitvoerig met hen gesproken) hebben we een ziekenhuis gemaakt dat precies voldoet aan de wensen van de gebruikers en de patiënten. Het openbare gebouw is ontworpen als een kleine stad in de stad. Soms zijn er wel 8000 mensen tegelijkertijd binnen. Het gebouw heeft 6 enorme atria die middels de grote vensters de connectie met de stad leggen. Deze atria werken als pleintjes in de stad, waarmee het openbare leven doorgezet is binnen het gebouw. De eenpersoonskamers hebben alle zicht op de stad en is deelgenoot van de levendige stad.

Het ziekenhuis van Enschede was op twee locaties gevestigd en werd verbonden door een 800 meter lange brug. 1 locatie is afgestoten en het andere ziekenhuis is uitgebreid met dit complex. De bouwlocatie was krap maar bood de mogelijkheid het ziekenhuis te oriënteren op de binnenstad en een pleinwand te maken als afsluiting van de binnenstad. De vormgeving van het gebouw is eenvoudig. Daar waar de entree ligt maakt het gebouw een slinger die zowel stedenbouwkundig als binnen in het gebouw duidelijk voelbaar is. Een groot gebouw voor een groot en belangrijk instituut: het ziekenhuis. Witte glazen panelen die de grote glaswanden van de atria omlijsten, immers wordt wit geassocieerd met de gezondheidszorg. Het gebouw is te lezen als een opengesperde hand waar tussen de 'vingers' de atria gelegen zijn. Deze grote, hoge ruimten structureren de plattegrond en zorgen ervoor dat daglicht tot ver in het gebouw dringt. Het ziekenhuis kent 3000 ruimten, maar door de stevige kam-structuur met grote atria is het gebouw niet de gebruikelijke doolhof geworden en weet men overal waar men zich bevindt ten opzichte van de entree. De maat van de hotfloor (het complex van operatiekamers en IC-afdelingen) heeft de vorm bepaald: hier is elke vorm van transport namelijk een risico voor de patiënt. Al deze functies zijn daarom op 1 verdieping gelegd. De veranderingen in de zorg hebben hun beslag gekregen in de organisatie van de ruimten; waar vroeger de lay-out bepaald werd door de route van de arts, blijft nu de patiënt op zijn plek en wordt door artsen bezocht. We hebben ons uitvoerig verdiept in de theorieën van evidence based design en healing environment. Deze theorieën leerden ons voornamelijk dat het grootste belang voor patiënten erin gelegen is zelf grip op zijn omgeving te behouden en dat is niet eenvoudig in een ziekenhuisomgeving. Men is sterk afhankelijk van anderen en dat gevoel wordt versterkt 'in bed', bij de arts, bij het uitkleden en de confrontatie met andere zieken. Door een aangenaam 'gewoon' gebouw te maken zonder eenzijdig de nadruk op de hygiëne te leggen. Met eenpersoonskamers en eigen sanitair waarin men zelf bepaalt hoeveel privacy men wil. Het gebouw is middels een roltrottoir aangesloten op de openbare parkeergarage onder het marktplein. Zo hoefde er geen nieuwe parkeergarage gebouwd te worden en is de combinatie van een bezoek aan het ziekenhuis mooi te combineren met de inkopen op de prachtige weekmarkt van Enschede.