Montessorischool Waalsdorp

De Montessorischool Waalsdorp, gelegen in de Haagse jaren dertig woonwijk Benoordenhout, is van een generositeit die je volgens de jury nog maar weinig ziet in de architectuur – en al helemaal in de scholenbouw. Neem alleen al de entreehal: een hoge ruimte die baadt in daglicht en meteen overzicht biedt. Of kijk naar de fraaie gangen, zo breed dat er ook les gegeven kan worden of gespeeld, waarbij de glazen taatsdeuren de mogelijkheid bieden om delen af te sluiten. En dan zijn er ook nog talloze vides en vensters, die overal in het gebouw doorzichten bieden. Er is veel te zien in dit open gebouw, afgewerkt met licht hout en de kleuren blauw, fuchsia en grijs. En toch overheerst een gevoel van rust, wat niet alleen te danken is aan de goede akoestiek, maar vooral ook aan de ruimtelijke opbouw. De verschillende vertrekken zijn door de architecten even fraai als flexibel aan elkaar geschakeld, in een min of meer symmetrische compositie. Kers op de taart is de glazen gymzaal, die in het midden van de verdieping is geplaatst en waardoor je de kinderen ziet apenkooien. De jury vindt dat De Zwarte Hond een goede balans heeft gevonden tussen aandacht voor het interieur en het exterieur. Er is veel zorg besteed aan de aansluiting van het gebouw op zijn omgeving. Door de horizontale belijning van het buurpand te volgen, in gevels van gele ‘Berlagiaanse’ baksteen, staat de school logisch op zijn plek en is de continuïteit van het straatbeeld gewaarborgd; zelfs het hekwerk en de gemetselde plantenbakken zijn in het ontwerp meegenomen. De kopgevel met zijn gemetselde penanten wordt wel als vrij zwaar ervaren, en de jury mist een specifieke Montessori-signatuur. Dat zijn echter slechts kanttekeningen binnen het positieve eindoordeel over dit project: het sterkste in de categorie stimulerende omgevingen.

Het onderwijs van Waalsdorp is georganiseerd rond drie leeftijdsgroepen: de onderbouw, de middenbouw en de bovenbouw elk met vier verticale groepen. De structuur van het schoolgebouw sluit hierbij aan en biedt voor elke bouw een eigen domein. Een transparante ‘straat’ op de verdieping vormt de verbinding tussen de drie domeinen en andere voorzieningen zoals aula en gymzaal. Zo vormen alle ruimtes en domeinen in de school samen één geheel. Typerend voor het Montessori-onderwijs is dat de kinderen veel zelfstandig werken, alleen of in groepjes. De voorruimtes bij de klaslokalen hebben daarom tegelijkertijd de functie van gang en van werkruimte. Omdat de kinderen hier geconcentreerd moeten kunnen werken zonder last van elkaar te hebben, zijn licht, klimaat en akoestiek hier van vergelijkbare kwaliteit als in het klaslokaal. Doordat elk domein zijn eigen route naar buiten heeft, storen de kinderen elkaar niet bij het naar buiten gaan of binnenkomen. Het gebouw heeft een open structuur met veel glas waarin zichtlijnen dwars door het gebouw overzicht bieden. Aan de transparante verbindingsstraat liggen naast gymzaal en de aula ook de keuken en de bibliotheek. Andere voorzieningen zoals de buitenschoolse opvang, het speellokaal en het technieklokaal liggen bij de hoofdentree op de begane grond. Door installaties en ruimtelijk ontwerp slim te integreren ontstaat een duurzaam en comfortabel gebouw. Ook de toepassing van plafonds met een ongebruikelijke hoogte van 3,40 meter draagt daaraan bij. Montessorischool Waalsdorp ligt samen met twee andere basisscholen op een driehoekig terrein in het hart van de wijk. Met zijn gele baksteen past de nieuwbouw goed in de omgeving waar baksteenarchitectuur uit de jaren twintig en dertig het beeld bepaalt. De hoofdentree, met opvallende verticale ribben, ligt op de kopse kant van het gebouw. Een nieuw voorplein vormt hier een aanvulling op het grote schoolplein. De inrichting daarvan biedt volop aanleidingen tot spelend leren, zoals dat gaat op een Montessorischool.

De school ligt samen met twee andere scholen op een door lindebomen omzoomde driehoek. Nauwe straatjes en bakstenen jaren dertig woningen typeren de wijk. Behoud van twee grote Lindebomen en de wens de entree op de hoek te plaatsen hebben de positie van het gebouw op de scholendriehoek bepaald. Hierdoor is ook een voorplein gecreëerd wat extra speelruimte heeft opgeleverd. De gevel is gemaakt van metselwerk met een sterke profilering, een bijzonder verband en een afwijkend steenformaat. Op de kopse kant markeren opvallende verticale ribben de hoofdentree. De kozijnen zijn gemaakt van geanodiseerd bronskleurig aluminium met een bijzondere diepe negge detaillering. Achter het metselwerk is de zonwering weggewerkt. De Montessori onderwijsvisie vraagt om een andere gebouwindeling dan een traditionele school. De hoofdopzet wordt gevormd door drie ‘bouwen’ die elk een eigen domein vormen met eigen entree. De onderbouw ligt op de begane grond en de midden- en bovenbouw aan weerszijden van de sporthal op de verdieping. De BSO, het speellokaal, het technieklokaal en de keuken liggen bij elkaar op de begane grond naast de hoofdentree. In het hart van het gebouw bevindt zich de aula. Een brede multifunctionele verbindingsstraat verbindt al deze functies. Hier is ruimte om elkaar te ontmoeten, kunnen kinderen zelfstandig buiten de klas werken en is volop plek om te spelen. De twee verdiepingen worden met elkaar verbonden door drie vides die daarnaast daglicht diep het gebouw in brengen. Doordat er in het interieur veel glas is toegepast heeft de school, ondanks de drie ‘bouwen’, een open en transparant karakter. De ruimtelijkheid en flexibiliteit wordt nog vergoot doordat ook de sportzaal en BSO onderdeel zijn van de school. Ook hier is veel glas toegepast, zodat de transparantie wordt gewaarborgd. De installaties zijn geïntegreerd in het ruimtelijk ontwerp. De grote luchtkanalen die nodig zijn om frisse scholen klasse B luchtkwaliteit te halen liggen in koven tussen de lokalen en de gangen. Hierdoor is de verdiepingshoogte in de multifunctionele straat, de aula en alle lokalen 3.40 hoog, wat bijna de norm van frisse scholen klasse A haalt. De materialen, zowel binnen als buiten, zijn zorgvuldig gedetailleerd en zullen in de toekomst mooi verouderen. De school is gerealiseerd voor een standaard scholenbouwbudget, aangevuld met wat extra budget voor frisse scholen, duurzaamheid en voor de erfmuur.