Van februari t/m november 2020 werkten vijf multidisciplinaire ontwerpteams aan nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad. Op deze pagina vind je de (tussentijdse) resultaten van zowel de ontwerpteams als de studenten die zich over de Amsterdamse stadsranden hebben gebogen.
Op 28 april vond de eerste plenaire presentatie van ‘Het stadsranden-lab’ plaats. In een video-conferentie werden de analyses van de vijf Amsterdamse stadsranden besproken. De ontwerpteams lieten zien waar volgens hun interpretatie de stadsrand loopt, hoe deze zich verhoudt tot de stad en het omliggende landschap, en wat hier de vraagstukken zijn die om aandacht en om een ontwerpvisie vragen. De analyses laten zowel harde stadsranden – waar stad en land direct op elkaar ‘botsen’- als hybride tussengebieden – waar zich andere functies en betekenislagen manifesteren dan in stad of landschap – zien.
Stadsrand Noord – Waterlandscheg
Het team laat een harde rand zien, die langs verschillende ‘stadsrandverschijnselen’ loopt die bij een stadsrand horen: bedrijventerreinen, infrastructuur, woonwijken, oude linten, dijken en waterlopen. Wat al deze plekken gemeen hebben is het criterium dat er in principe de potentie ligt ze met groene verbindingen aan het landschap te koppelen. Nu staat het ‘binnenringse’ Noord met zijn rug tegen het landschap. Het team stelt zich tot doel stad en land op een meer harmonische manier te combineren, de rand tot een membraan te maken, een semi-permeabele grens waarbij er ook visueel contact ontstaat. Daarnaast pleit het team voor infrastructurele verbindingen, die de uithoeken van de stad, die nu vaak vervelende plekken zijn, en het groen binnen en buiten de ring, in bijvoorbeeld de vorm van ‘weilandboulevards’ met elkaar te verbinden.
Afbeelding: Een kenmerkend ‘stadsrandverschijnsel’ in de Noordelijke rand zijn de onaantrekkelijke verbindingen tussen stad en land. De nauwe onderdoorgang van Schellingwoude naar Ransdorp is hier een voorbeeld van.
Stadsrand Zuidoost – Diemerscheg
De Zuidoostelijke stadsrand aan de Diemerscheg wordt gekenmerkt door verschillende zones en kent ook verschillende opgaven. Het bebouwde gebied is omsloten door een kraag van stadsrandparken . Daar binnen sijpelt het groen in de vorm van buurtparken mondjesmaat de stad in. Buiten de kraag ligt een harde rand naar het landschap van de scheg. Het is heel moeilijk bereikbaar. Is dat een kwaliteit? Of wil je dat de scheg toegankelijker wordt? Wat is de waarde van de scheg voor de stad? Het team wil kijken hoe de diverse groenstructuren op elkaar en op de stad zijn aangesloten, en wat dit betekent voor de ‘binnenkant’ van de stadsrand, de wijken die in de stadsrand liggen.
Afbeelding: De stadsrand van de Diemerscheg is een ontworpen serie van membranen; lijnen die de overgangen tussen verschillende gebieden definiëren en die de mate van uitwisseling tussen de gebieden regelen.
Stadsrand Zuid – Amstelscheg
Het team heeft een reeks kaarten gemaakt van de diverse grenzen die in de stadsrand rondom de Amstelscheg lopen: Grenzen van gemeenten, OV, bodemdaling, waterpeilen, parkeertarieven, stadsplattegronden etc. Dit laat zien dat er heel veel verschillende stadsranden zijn. De stadsrand is eigenlijk een zone, een hybride gebied tussen stad en landschap, waar zich andere functies en betekenislagen manifesteren dan in stad of landschap.
Vanuit de duiding van dit tussengebied wil het team gaan kijken naar mogelijkheden het te ontwikkelen als een kwalitatieve rand van Amsterdam.
Afbeelding: De bundels die ontstaan door de diverse grenzen op een kaart te projecteren, helpen bij het bepalen van de complexe stadsrandzone.
Stadsrand Zuidwest – Amsterdamse Bosscheg
Het team zet een ander denkmodel naast het klassieke model van de lobbenstad: het Londense model, waarbij parken omsloten worden door de uitdijende stad en als groene eilanden in het verstedelijkte landschap komen te liggen. Door deze bril gekeken kan het Amsterdamse Bos een stadspark worden in een verstedelijkt gebied dat tot en met Schiphol en de kassen van Aalsmeer reikt. Het team wil onderzoeken of de grens kan worden vormgegeven als een ‘Hyper-edge’, een verdichtte rand waar de ‘biotopen’ aan beide kanten van de grens van profiteren.
Afbeelding: Het Amsterdamse Bos ligt als een groen eiland in de randstad
Stadsrand Scheg van West – Geuzenveld
Het team heeft een nauwkeurige analyse gemaakt van de bevolkingssamenstelling van Nieuw West. Dit leidt tot diepgaande kennis over welke bevolkingsgroepen waar wonen, en welke ontwikkelingspotenties daar liggen. Het team wil onderzoeken hoe er betere verbindingen gelegd kunnen worden tussen de verschillende gebieden binnen Amsterdam West. Het team constateert ook dat de oorspronkelijke, modernistische typologie van West op sommige plekken veranderd: de Tuinen van West, een coöperatieve pluktuin, zijn hier een voorbeeld voor dat misschien richting wijzend is voor de toekomst van Nieuw West.
Afbeelding: Storyboard van de transformatie van de ‘planned space’ naar ‘lived space’
Waar ligt de stadsrand tegenwoordig? Deze vraag stond centraal tijdens de declaratie van de stadsrand. De analyses van de teams die deze vraag beantwoorden, zijn gecombineerd met videobeelden van de stadsrand. Dit levert een unieke animatie op die je meeneemt langs de 157 kilometer lange grens van rood en groen, die de ontwerpteams gedefinieerd hebben. Bekijk de animatie hieronder en lees ook zeker de kroniek over deze bijeenkomst om te zien welke aanvliegroutes de teams kiezen voor de volgende fase; visieontwikkeling!
Lees hier meer over de declaratie van de stadsrand
Op 15 februari 2021 is de publicatie ‘Het Stadsranden-lab – nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad’ van de pers gerold. Exact een jaar na de start van de door BNA Onderzoek en ARCAM geïnitieerde ontwerpstudie ‘Het Stadsranden-lab zijn de resultaten verschenen in een magazine, samengesteld voor eenieder die de stadsrand een warm hart toedraagt.
De vijf visies van de ontwerpteams vormen de kern van de publicatie. Deze zijn aangevuld met een tijdlijn van het proces, de kronieken van de lezingenreeks Grensverkenningen en een introductie op de stadsrand door vier racefietsers afkomstig uit de bouwkolom. Essays van fotograaf Theo Baart, van Like Bijlsma (Planbureau voor de Leefomgeving) en Merten Nefs (Vereniging Deltametropool) en van Rosa Stapel (College van Rijksadviseurs) plaatsen Het Stadsranden-lab in context. Daarnaast zijn ook gastbijdragen van de academische kennispartners te lezen. Vier studenten van de Hogeschool van Amsterdam en vijf studenten van de Hogeschool Utrecht studeerden af op de stadsrand, en de Academie van Bouwkunst Amsterdam wijdde er een ontwerpstudio aan. Tot slot reflecteren vijf experts die betrokken waren bij het traject op het proces en de resultaten.
Bekijk en bestel de publicatie 'Het Stadsranden-lab – nieuwe typologieën voor de kreukelzones van de stad'
Vijf multidisciplinaire ontwerpteams hebben bijna een jaar lang gewerkt aan het onderzoeken van de stadsranden van Amsterdam onder de vlag van Het stadsranden-lab. In deze ontwerpstudie zijn vijf multidisciplinaire ontwerpteams op zoek gegaan naar nieuwe typologieën voor de stadsranden, met vijf Amsterdamse stadsranden als testcase. In vijf video’s maak je kennis met de resultaten van de zoektocht.
Studentenwerk
Fieke de Groot
Mike Blauw
Kim van Balken en Josje Staal
In lokale ateliers zijn de teams samen met bewoners, beleidsmakers, experts en andere belanghebbenden dieper de stadsrand ingedoken. Wat is de potentie van de zones die door de teams van Het stadsranden-lab zijn uitgeplozen? Wat zijn de centrale thema’s van de vijf verschillende landschappen die de stadsranden definiëren? Hoe wordt de stadsrand straks beleefd? Bij de presentatie van de visies op 25 september 2020 zijn een expertpanel en leden uit de klankbordgroepen aangeschoven om samen met de teams de potentie van de stadsrand verder uit te diepen.
