Rhapsody in West is een huurwoningencomplex in de Amsterdamse Kolenkitbuurt, pal aan de westelijke ringweg A10. Ondanks de ligging voelt het als een stadsoase. Het project is zeer duurzaam (ook sociaal-maatschappelijk) en toekomstbestendig. Het combineert een hoge bouwdichtheid met veel groen, waterpartijen en (buurt)voorzieningen.

Rhapsody laat zien dat het mogelijk is om in een verdichte stad hoge kwaliteit toe te voegen, zelfs op voor wonen onaantrekkelijke locaties. De bouwlocatie was het Schaffelaarplantsoen, een braakliggend terrein naast de A10. Een ruig grasland ter grootte van een voetbalveld dat door de buurt was ‘geannexeerd’ als ontmoetingsplek voor een potje voetbal, rondje-hondje, buurt-bbq’s en andere activiteiten. Aanvoerder van de actieve buurtgemeenschap was het kunstenaarscollectief Cascoland. Juist op deze geliefde plek moest een fors aantal woningen worden ontwikkeld.
Al in een vroeg stadium heeft het ontwerpteam contact gezocht met de buurt en zijn we gaan samenwerken met Cascoland. In een keet op het terrein zijn vele gesprekken gevoerd met buurtbewoners. Wat vonden ze belangrijk, wat waren hun wensen? We wilden het terrein niet afnemen, maar deels bebouwd weer teruggeven. Deze intensieve samenwerking heeft geleid tot een mooie samensmelting van ideeën. Door de buurt te betrekken bij de ontwikkeling is er extra kwaliteit en draagvlak ontstaan.
Het resultaat is een uitnodigend wooncomplex met een weldadig groen binnenterrein waar het drukke stadsleven ver weg lijkt. Een verstilde binnenwereld met een (buurt)kas als nieuwe ontmoetingsplek, een (buurt)logeerhuis voor bezoekende familieleden, een terras met in de plint een ‘huiskamerontmoetingsplek’ waar de buurt kan eten en drinken, en een locatie voor startende Kolenkitonde
emers.
De open verkaveling en ruime entree nodigen uit om er een kijkje te nemen, maar ook om via een verkorte route door te steken naar een ander deel van de wijk. Dit bevordert de integratie van het complex met de buurt.
Eigenaar CBRE reserveerde 15% van de woningen voor bewoners uit de Kolenkitbuurt. Ook zijn er community managers (deels uit de buurt) aangesteld die als schakel dienen tussen bewoners en buurt. Vier wonen tegen een gereduceerde huurprijs op het terrein. Ze dragen zorg voor de algehele woonkwaliteit en organiseren allerlei activiteiten.
Met Rhapsody in West heeft de Kolenkitbuurt, 10 jaar geleden de slechtste wijk van Nederland, een stevige upgrade gekregen. Dit is niet ten koste gegaan van de bestaande sociale huurwoningen. Wel is de buurt met de middenhuur tarieven van Rhapsody gemengder geworden. Dit was ook de inzet van het stadsbestuur. Financiële en sociale draagkracht is nodig zodat voorzieningen niet verder worden uitgehold. Een kansrijke stadswijk is gebaat bij een gezonde mix.

Het project combineert een hoge bouwdichtheid met veel ruimte voor groen en water. In vormentaal wijkt het af van de naoorlogse portiekflats. Eenheid is gezocht door de rondingen en de baksteensoort van de nabijgelegen Kolenkitkerk te gebruiken en door de parterrewoningen in schaal te laten aansluiten bij de daarachter gelegen ‘piggelmeewoningen’. Zo vormt Rhapsody een architectonische schakel.
Tussen de snelweg en het Jan van Schaffelaarplantsoen is het hoogteverschil 4,5 meter. Dit is gebruikt om het maaiveld trapsgewijs op te tillen. Onder het oplopende maaiveld is ruimte voor minder aantrekkelijke functies zoals parkeren (auto’s en fietsen), bergingen, installaties en wateropslag voor de bovengelegen tuinen.
Alle complexe vraagstukken van geluidsoverlast, hoge concentraties fijnstof en wateroverlast tot klimaatopgaven, community building en sociale veiligheid zijn in het ontwerp opgelost. Om deze lawaaiige plek bewoonbaar te maken is zijn er twee stevige rug gebouwen: aan de A10 en aan de drukke Bos en Lommerweg. Het restgeluid dat van deze twee verkeersaders het binnenterrein binnenkomt wordt afgebogen door de afgeronde vormen en deels geabsorbeerd door de gevels en het groen. Omdat het geveloppervlak minimaal is en er geen parallelle gevels zijn tussen de vrijstaande ‘kiezels’, kan het geluid niet weerkaatsen.
De woonblokken zijn zeer flexibel van opzet. Er zijn blijvend verschillende indelingen mogelijk met woningen variërend van 50 tot 110 m2 en groter, nu en in de toekomst. Daarmee houdt het ensemble rekening met de behoeften van (toekomstige) bewoners en blijft het lang van waarde.
De ‘zachte’ ronde vormen, die een belangrijke rol spelen bij de acceptatie van de hoge dichtheid, dragen ook bij aan de compactheid van de blokken - belangrijk voor een goede energieprestatie. Daa
aast zijn alle daken voorzien van zonnecollectoren. Dit alles maakt Rhapsody zeer energiezui-nig. Het heeft een uitzonderlijk lage EPC (-0,037), uniek voor een woonproject in een stedelijke omgeving. Na aftrek van eigen gebruik levert het complex energie aan het net.
De collectieve tuin met waterpartijen zorgt ook voor een positieve bijdrage aan het woonmilieu: tegen hittestress, opvang voor fijnstof, absorberen van geluid en als ‘spons’ bij hevige regenval.