Op de plek van de parkeergarage van de voormalige Bijlmer Bajes creëerde BDG Architecten een toekomstgericht gebouw met ruimte om te bewegen en ruimte voor de groeiende onderwijsvisie van het Spinoza20first daltonlyceum. Een uitnodigend landschap om in te dwalen, zonder te verdwalen. Met een diversiteit aan plekken om (samen) te werken.

Het Amsterdamse Bajeskwartier is in transitie naar een levendige groene stadswijk. In het kenniscluster ontwierp BDG Architecten de nieuwbouw van het Spinoza20first daltonlyceum met sporthal en jongerencentrum. Deze 3-in-1 opgave is het eerste nieuwe opgeleverde project in het Bajeskwartier.

We werkten hecht samen met het schoolbestuur, de leraren en de leerlingen, evenals de beheerders Sport en Bos van de gemeente Amsterdam. Spinoza20first is een jonge school en bij de start van het ontwerp was het onderwijsconcept nog in ontwikkeling. Visieontwikkeling en ontwerp gingen hand in hand. Als eerste stap hebben we met elkaar het definitieve Programma van Eisen opgesteld. Vervolgens zochten we samen naar een effectieve en logische ruimtelijke invulling van dit PvE binnen de visies van onderwijs en sport.

Met elkaar in verbinding staan is het uitgangspunt van daltononderwijs, waarbij vaardigheden als samenwerken, zelfstandig werken en reflecteren belangrijk zijn. In aansluiting hierop gaven we de onderwijsdomeinen en stamgroepen hun eigen plek binnen een speels landschap waarin de terrasvormige opzet en doorzichten de onderlinge verbinding waarborgen. Het ontwerp bevat een grote variëteit aan ruimten: multifunctionele lokalen voor 60-90 leerlingen evenals onderwijsruimten van verschillende afmetingen, gegroepeerd rond leerpleinen. Elk leerplein heeft een eigen kleuraccent dat bijdraagt aan de herkenbaarheid en oriëntatie in het gebouw. De zichtbare trappen stimuleren beweging en vormen de logische routing van het maaiveld naar het groene schoolplein op het dak. In een pauze of tussenuur is het daar heerlijk vertoeven, beschut onder het schaduwdak van pv-panelen. Patio’s en lichtstraten brengen daglicht diep het gebouw in voor een gezond leerklimaat. De transparante gevel zorgt voor licht en uitzicht én maakt de diverse activiteiten van de school en sporthal zichtbaar aan de wijk.

Hoewel de sporthal een duidelijke (visuele) verbinding met de school heeft, kan deze volledig zelfstandig functioneren. Hierdoor is de sportvoorziening buiten de sportlessen van de school beschikbaar voor (sportverenigingen uit) de buurt. Vooruitlopend op de ontwikkeling van de woonbuurt in het Bajeskwartier, is op de begane grond van de sporthal ruimte gemaakt voor een toekomstig jongerencentrum.

We ontwierpen de nieuwbouw van het Spinoza20first Daltonlyceum met sporthal en jongerencentrum binnen het stedenbouwkundige masterplan van OMA. Omdat de locatie krap was in relatie tot het programma, moesten we voor de school de randen opzoeken en hadden we de maximale bouwhoogte nodig. Via de entree op de eerste verdieping kom je in het hart van de school, met receptie en aula, van waaruit je een visuele verbinding hebt met de sportzaal. De sportvoorziening heeft drie koppelbare zaaldelen en een dojo. Grote bomen in de vides begeleiden de route door het gebouw. De toegepaste materialen passen in een duurzaam en toekomstbestendig interieur.

Omdat er op de kavel geen plek voor een schoolplein was, hebben we deze bovenop de school naast de daktuin ontworpen. Het groendak met gevarieerde beplanting is als verblijfsruimte niet alleen een meerwaarde voor de scholieren maar als zichtdak ook voor de buurt. In combinatie met het schaduwdak van semi transparante pv-panelen vermindert het natuurdak de opwarming van het gebouw. Het schaduwdak is gedeeltelijk boven het schoolplein ontworpen en beschermt de scholieren als een energieleverende luifel tegen de zon. Als retentietoepassing vangt het intensieve dakgroen hemelwater op en houdt het vast. Het (bijna) energieneutrale ontwerp past dus helemaal bij de duurzaamheidsambities van Bajeskwartier. Ook is de constructie demontabel ontworpen, zijn de biocomposiet geveldelen herbruikbaar en is er betongranulaat toegepast. In de ontvangsthal kreeg de oude houten sportvloer van de Amsterdamse Apollohal een tweede leven. Met oog op verwachte groei is het ontwerp (constructief) voorbereid op uitbreiding op het dak met één bouwlaag.

Het gevelgrid dat vanuit de stedenbouwkundige randvoorwaarden is meegegeven, vertaalden wij naar een aantrekkelijke raster dat zorgt voor samenhang met de architectuur in de omgeving. We kozen daarbij voor rust en eenduidigheid in zowel kleur als materiaal. Het overkoepelende gevelraster schept eenheid tussen de school, de sportvoorziening en de wijk. Ook verbindt het grid de grote schaal van het totale gebouw met de menselijke maat die past bij de onderwijsfunctie van Spinoza20first. Met subtiele ingrepen, zoals de open en uitnodigende terugliggende entrees voor het sport- en onderwijsdeel, maken we onderscheid tussen de verschillende functies. Dit geeft de school en sporthal een duidelijke identiteit binnen het Bajeskwartier.