Op 29 oktober 2025 gaat het land weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat betekent dat de partijen druk bezig zijn met campagne voeren en het uitbrengen van hun verkiezingsprogramma’s. Misschien wel het belangrijkste thema dit jaar is wonen en de bouw. Daarom is nu het moment om aan verschillende partijen de toegevoegde waarde van de architect bij de diverse opgaven van Nederland te tonen. Hieronder volgt een beknopt overzicht van de standpunten per partij over wonen en bouwen.
VVD
In het document “Visie op wonen” (juli 2025) legt de VVD de nadruk op massaal bouwen (min. 100.000 woningen per jaar), betaalbare koopwoningen voor middengroepen, hervorming van de huurmarkt en minder regels en procedures die woningbouw afremmen.
Title
Probleemstelling:
- Tekort van ruim 400.000 woningen (4–5% tekort).
- Bouwproductie is te laag: gemiddeld 80.000 per jaar i.p.v. minimaal 100.000.
- Betaalbare koopwoningen voor middengroepen (200.000–400.000 euro) zijn vrijwel verdwenen.
- Huurmarkt verstikt door zware regulering (m.n. de Wet Betaalbare Huur).
Kernpunten en oplossingen
- Bouwen, bouwen, bouwen
- 24 grootschalige bouwlocaties (zoals Utrecht Rijnenburg, Almere Pampus, Arnhem-Zuid).
- Opschalen industrieel bouwen (woningen uit fabriek) naar 25.000–30.000 per jaar.
- Bouwen in het groen (randen van steden en dorpen), schrappen van remmende regels.
- Jaarlijks 30.000 tijdelijke woningen voor starters, studenten en spoedzoekers.
- Splitsen van grote panden naar betaalbare koopwoningen (zonder extra vergunningen).
- Inperken bezwaarprocedures en schrappen van gemeentelijke/provinciale blokkades.
- Betaalbare koopwoningen bereikbaar maken
- Betaalbare Koopwet: 25–30% van nieuwe woningen moet betaalbare koop zijn (200.000–400.000 euro).
- Fonds Nationaal Betaalbare Koopwoningen uitgebreid om starters te helpen.
- Overheid investeert 5 miljard euro (2024–2028) voor gemeenten die betaalbare koop realiseren.
- Hypotheken met langere looptijden (tot 40 jaar) en geen verzwaring van leennormen.
- Recht op Koop: huurders van sociale huurwoningen krijgen recht hun woning te kopen (ca. 90.000 woningen).
- Schenkingsvrijstelling van ca. 30.000 euro voor aankoop woning.
- Huurmarkt bevrijden
- Schrappen Wet Betaalbare Huur (vervangt door regionale Huurindex).
- Tijdelijke huurcontracten opnieuw toestaan om leegstand te verminderen.
- Belastingen aanpassen: overstap van fictief naar werkelijk rendement.
- Meer investeringsruimte voor corporaties én particuliere/institutionele beleggers (balans zoeken).
- Corporaties moeten focussen op sociale huur en voldoende bouwproductie (ca. 30.000 per jaar).
- Vereenvoudiging huurtoeslag, gekoppeld aan inkomen/vermogen.
- Randvoorwaarden voor bouwen
- Nieuwe Nota Ruimte met aanwijzing van grote bouwlocaties (ook na 2035).
- Voorkomen van grondspeculatie, overheidsgrond snel bebouwen.
- Nieuwe woonwijken moeten gegarandeerd toegang hebben tot nutsvoorzieningen (energie, water, riolering).
- Investeringen in bereikbaarheid (wegen en OV) – 10 miljard euro beschikbaar.
Link naar “Visie op Wonen” en verkiezingsprogramma
GL/PvdA
In het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA is volkshuisvesting topprioriteit. De partij wil vertraging van de bouw door grondeigenaren en vastgoedspeculatie aanpakken. De partij legt de nadruk op sterke overheidsregie, sociale woningbouw, bescherming van huurders en actief grondbeleid. Hun plan combineert bouwen (100.000 per jaar) met betaalbaarheid, duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid.
Title
Probleemstellingen:
- Nederland kampt met een groot woningtekort, vooral voor starters, jongeren en mensen met lage inkomens.
- Betaalbare huur en koopwoningen zijn schaars, terwijl speculatie en hoge grondprijzen bouwen duurder maken.
- Onvoldoende doorstroming: ouderen blijven vaak te groot wonen, jongeren vinden niets betaalbaars.
- Huidig beleid stimuleert beleggers en speculatie meer dan betaalbare woningbouw.
Kernpunten en oplossingen
1. Snel meer nieuwe woningen
Versnelling bouw:
- Nieuwe regering voert “Wet versnelling woningbouw” in.
- Hierin moet meer grond beschikbaar komen voor woningbouw
- Stikstofimpasse moet doorbroken worden
- Procedures voor woningbouw verkorten en vereenvoudigen. Woningzoekende boven bezwaarmakers door juridische procedures te verkorten en bezwaren versneld te behandelen.
Einde aan het stikstofslot
- Vergunningverleningen voor woningbouw eenvoudiger
- Intensieve veehouderij moet vervuiling terugdringen (uitkopen van intensieve veehouders rond natuurgebieden)
Meer locaties voor nieuwbouw
- Ruimte Nota: vastleggen van bindende afspraken met gemeenten en provincies. Over dat veehouderij en luchtvaart moet inschikken. Landbouwgrond, leegstaande binnenstedelijke locaties die jarenlang onontwikkeld gebleven is en verloederde bedrijfsterreinen bestemmen voor woningbouw.
Samenwonen stimuleren
- Kostendelersnorm in de bijstand voor samenwonen afschaffen
Slimme oplossingen voor meer woonruimte
- Afspraken met corporaties en gemeenten over beter benutten van bestaande voorraad. Denk aan splitsen en optoppen, wat voor particulieren makkelijker moet worden
- Ombouwen van leegstaande kantoorpanden
- Helpen bij hospitaverhuur
2. Bouwen voor de sociale meerderheid
Woningbouwcorporaties Nieuwe Stijl (NS)
- Deze krijgen grotere rol bij nieuwbouwprojecten en betalen geen winstbelasting
- Zijn investeerders zonder winstoogmerk die betaalbare huurwoningen van kwaliteit voor iedereen bouwen
- Inkomensgrenzen gaan omhoog. Zo krijgt middenklasse ook toegang tot betaalbare woningen. 2/3e deel van huishoudens moeten hierbij gaan horen
Meer betaalbare woningen in nieuwe projecten
- Jaarlijks gaan woningbouwcorporaties NS 10.000’en nieuwe woningen bouwen
- Hiervan is 40% van de huurwoningen een huur van max 900 euro per maand. En nog eens 30% wordt een huurwoning tot 1200 euro.
- Koopwoning met max koopprijs van 405.000 euro
Volkshuisvesting van topkwaliteit
- Woning die gebouwd worden, zijn van topkwaliteit en worden beoordeeld op kwaliteit, duurzaamheid, uitstraling, architectuur, en aanwezigheid van groen en voorzieningen
- Woningen met gemeenschappelijke binnenruimtes voor activiteiten, buurttuinen en speeltuinen
- Voldoende groen, sportplekken, parken en bomen
Huren betaalbaar houden
- Wettelijke bovengrens aan de toegestane huurstijging
- Vaste huurovereenkomst blijft de norm
- Wettelijke bescherming tegen woekerhuren
- Markt krijgt minder grote rol bij bepalen van max huurprijs, want koopprijs (woz-waarde) weegt minder waar in de berekening
Huurders hebben recht op goede woning
- Woningcorporaties krijgen voldoende financiering om zo snel mogelijk alle corporatieswoningen te verduurzamen
- Aandacht voor hittebescherming en uitfraseren van slechte energielabels, waardoor energierekeningen voor huurders omlaaggaan. Huurder krijgt recht op “tochtkorting” via huurcommissie
- Woningen moeten op tijd klaar zijn om over te stappen op een warmtepomp of warmtenet
Nieuwe Wijkenaanpak
- Wijken met armoede en slechte woningen krijgen voorrang en worden aangepakt. Isolatie-offensief
Genoeg woningen voor iedereen
- In nieuwbouwprojecten moet rekening gehouden worden voor de verschillende woonbehoeftes van verschillende groepen (jongeren, gezinnen, studenten, ouderen etc)
- Steun voor wooncorporaties waarbij een groep bewoners samen eigenaar is van een woning. Geldt ook voor collectieve woonvormen voor ouderen, zoals knarrenhofjes
- Dakloosheid voor 2030 beëindigen
3. Speculatie tegengaan en regie op grond
Speculatiewinsten, opkoopbescherming en leegstand
- Eerlijk deel van speculatiewinsten moet terugstromen naar de samenleving
- Het is de bedoeling dat degene die een woning koopt er ook in gaat wonen
- Gemeentelijke heffingen op langdurige leegstand en de mogelijkheid van de gemeente om een leegstandsverordening op te stellen.
Bouwstimulans en grond voor nieuwbouwwoningen
- Bouwstimulans is een gemeentelijke heffing om grondeigenaren aan te sporen om sneller te bouwen
- Overheid moet grond aankopen zodat er sneller en betaalbaarder gebouwd kan worden
Link naar verkiezingsprogramma “Een nieuwe start voor Nederland” GroenLinks-PvdA
BBB
BBB legt veel nadruk op het schrappen van regels en dat er sneller en eenvoudiger gebouwd moet kunnen worden. Ook pleit de BBB ervoor om beter gebruik te maken van wat er al is. Obstakels die de bouw en verbouw onnodig vertragen of onmogelijk maken, moeten worden weggenomen. Ook mag de woningbouw geen belemmering vormen voor de agrarische sector en moet elke regio even belangrijk zijn.
Title
Probleemstellingen
- Alles is dichtgeregeld vanuit Den Haag, waardoor er geen ruimte en vertrouwen is.
- De woningcrisis is mede ontstaan door jaren van stilstand en doordat wonen niet serieus genomen is.
Kernpunten en oplossingen
1. Helpende en betrouwbare overheid
- Overheid moet stimuleren en creatief meedenken om “mensen” meer ruimte te geven en met eigen oplossingen en kleine initiatieven te kunnen komen
2. Woningbouw in heel NL
- Niet alleen in de steden, maar ook in kleine dorpen moeten er woningen bijkomen. Evenals voorzieningen, zoals de huisarts en bereikbaarheid
- Woningbouw op schaal die past bij het karakter van de regio
- Maatwerk om leefbaarheid van kleine kernen te behouden
- Beschermen van boerenland, maar wel woningen in buurtschappen aan de rand van steden en dorpen mogelijk maken
3. Betaalbare woningen
- 2/3e van de nieuwe huizen in elke regio worden daadwerkelijk betaalbaar
- Maximaal 30% daarvan is sociale huur
- Woningcorporaties stimuleren om 30.000 sociale huurwoningen per jaar te bouwen
4. Woningen voor senioren en studenten
- Versnelde bouw in dorpen en steden van seniorenwoningen. Met meer ruimte voor ontmoetingen en gezamenlijke voorzieningen (zoals, knarrenhoven en meergeneratiewoningen).
- Studentenhuisvestingen moeten voorzien worden van gemeenschappelijke ruimtes.
5. Agrarische grond en landschappen
- Nieuwe woningen mogen geen belemmering vormen voor agrarische bedrijven
6. Sneller bouwen
- Regels voor nieuwe woningen (bouwbesluit en duurzaamheidseisen) blijven de komende jaren gelijk om zekerheid te bieden. Boete voor gemeenten die het bouwbesluit verzwaren met aanvullende eisen.
- Vereenvoudigen van procedures
- Gemeenten met hun welstandscommissies mogen geen extra eisen stellen aan te bouwen woningen.
- Vergunningsvrij splitsen van woningen. Het moet makkelijker worden om bij te bouwen.
7. Herbestemming en duurzaamheid
- Leegstaande industriële panden en kantoren ombouwen tot woningen
- Splitsen van woningen
- Woningen aansluiten op warmtekrachtkopppeling
- Aansluiting op net, warmtepomp of warmtenetten mag niet leiden tot kostenverhoging, obstructie of vertraging van nieuwbouw
Link naar verkiezingsprogramma “BBB levert”
SP
SP wil de wooncrisis oplossen door massale publieke investeringen, het terugdringen van marktinvloeden, versterking van huurdersrechten en stevige ingrepen tegen leegstand, speculatie en huisjesmelkerij, met speciale aandacht voor betaalbaarheid en leefbaarheid.
Title
Probleemstelling
- Politiek heeft de markt voorgetrokken in plaats van mensen: huizen voor winst in plaats van wonen
- Er wordt gebouwd voor winst voor beleggers in plaats van voor de samenleving
- Politieke keuzes hebben geleid tot grondspeculatie en leegstand
Kernpunten en oplossingen
- Bouw en aanbod
- 1 miljoen extra betaalbare huurwoningen (max. €800 huur) via nieuwbouw, ombouw leegstaande panden, splitsen en optoppen.
- Nationaal Woonfonds met €30 miljard voor duurzame huurwoningen zonder winstoogmerk.
- Sociale huur voor brede inkomensgroep (ook middeninkomens, naar Weens model).
- Meer ouderenwoningen en passende woonvormen (hofjes, zorgbuurthuizen, gemeenschappelijke projecten).
- Betaalbaarheid
- Huurbevriezing om woonlasten te verlagen.
- Afschaffen winstbelasting voor woonverenigingen (geld terug naar huurders).
- Hypotheekrenteaftrek behouden tot €600.000 woningwaarde, daarboven versneld afbouwen en opbrengst investeren in betaalbare huur.
- Strengere aanpak huisjesmelkers met verhuurvergunning en kwaliteitsnormen.
- Regie en marktbeheersing
- Aanpak grondspeculatie: Zwaarder belasten en onteigenen bij speculatief grondbezit.
- Aanpak leegstand: Extra belasting en mogelijkheid tot onteigening; leegstaande panden snel bewoonbaar maken.
- Landelijke woonplicht: woningen moeten bewoond worden, hogere overdrachtsbelasting voor beleggers.
- Kraakverbod opheffen zodat leegstand benut kan worden.
- Specifieke doelgroepen
- Dakloosheid beëindigen vóór 2030 met Housing First en wettelijke voorrang voor sociale huur.
- Meer jongerenwoningen, inclusief op campussen en in dorpen.
- Begeleid wonen voor kwetsbare jongeren en mensen met zorgbehoefte.
- Leefbaarheid en kwaliteit
- Mooie, groene wijken met goede architectuur en sociale voorzieningen.
- Verduurzamingsoffensief: normen voor onderhoud, ventilatie en energiezuinigheid afdwingbaar door huurders.
- Zon op elk dak via collectieve aanpak met rechtvaardige compensatie bij aanpassing salderingsregeling.
Link naar verkiezingsprogramma “Supersociaal”
CDA
CDA legt de nadruk op meer overheidsregie en meer bouwen (“straatje erbij” uitbreiden naar “wijkje erbij”). Ook wil het CDA de procedures inperken die de woningbouw kunnen vertragen, zoals bezwaarprocedures. Tot slot wil het CDA wonen betaalbaarder maken door de hypotheekrente geleidelijk af te bouwen.
Title
Probleemstelling
- De overheid heeft haar regie losgelaten en vertrouwde op de markt waardoor volkshuisvesting veranderde in woningmarkt.
- Wetgeving is te ingewikkeld geworden en procedures verstikken nieuwe bouwprojecten.
- Stikstof beperkt woningbouw en ontwikkeling van bedrijven.
- Demografische ontwikkelingen stellen eisen aan voorzieningen en onze zwaarbelaste infrastructuur.
- De huizenprijzen worden opgedreven door grote (fiscale) verschillen tussen huren en kopen, die in het nadeel uitpakken voor huurders en starters op de woningmarkt.
Kernpunten en oplossingen
- Meer regie om meer te bouwen
- Stabiele productie van minimaal 100.000 woningen per jaar. Tweederde deel hiervan betaalbaar, waarvan 30% sociale huur. Met speciale aandacht voor starters, gezinnen en ouderen
- Schrappen van bovenwettelijke eisen vanuit gemeentes. Duidelijkere standaardisatie en modernisering van bouwregels
- Meer fabrieksmatig bouwen.
- Het principe van ‘straatje erbij’ wordt uitgebreid tot een volwaardig programma voor ‘buurtje erbij’ of ‘wijkje erbij’.
- We benutten maximaal de ruimte om in de bestaande woonvoorraad woningen toe te voegen door optoppen en splitsen van woningen.
- Werkgevers krijgen ruimte om op eigen terrein te bouwen of mede te investeren in gemeentelijke projecten.
- Nieuwe wijken moeten goed bereikbaar zijn. Investeren in wegen, OV en fietspaden om steden en buurten leefbaar en bereikbaar te maken.
- We schalen de lessen van de pilots ‘parallel plannen’ op en zorgen voor langjarige financiering voor de Woningbouwimpuls en de realisatiestimulans.
- Betaalbare eigen woning
- Hypotheekrenteaftrek geleidelijk afbouwen en opbrengsten gebruiken om inkomstenbelasting te verlagen
- Minder regels voor snellere bouw
- Verkorten van bezwaarprocedures door de omgevingswet aan te passen om het stapelen van bezwaar op bezwaar tegen te gaan.
- Een scherper belanghebbende-criterium, zodat niet direct belanghebbenden geen bezwaar en beroep kunnen aantekenen.
- Beperken van het aantal procedures door vooraf nadeelcompensatie of planschade toe te passen.
- Verhogen van drempels voor bezwaar en beroep die uitsluitend zijn gebaseerd op beperkt individueel nadeel, zoals verlies van uitzicht.
- Gemeenten en ontwikkelaars moeten vroegtijdig met omwonenden in gesprek gaan.
- Stoppen met de huidige Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)
- Huisvesting op maat
- Vergunningsvrije bouw van mantelzorgwoningen op eigen erf moet mogelijk zijn voor minimaal tien jaar.
- Er komt een landelijk plan voor de bouw van hofjes voor senioren en mantelzorgwoningen.
- Versterken buurten en wijken met integraal beleid tussen Volksgezondheid, Volkshuisvesting en Sociale Zaken door bij gebiedsontwikkeling van steden en dorpen de impact op het sociaal domein mee te wegen. Corporaties krijgen ruimte om te investeren in gemeenschapsgericht bouwen.
- Leefbaarheid en duurzaamheid
- We bouwen met oog voor de leefbaarheid van groeiende steden: voldoende ruimte voor groen, klimaat-adaptief bouwen, ontmoeting en nabijheid van voorzieningen borgen in de omgevingsvisies.
- Gemeenten maken verplicht een verduurzamingsplan per wijk
- Verduurzamen van woningen en het verbeteren van wooncomfort. Door zowel in te zetten op isoleren als op de overgang naar duurzame vormen van energie
Link naar verkiezingsprogramma “Bouwen op vertrouwen”
D66
D66 wil een combinatie van meer bouwen (o.a. 10 nieuwe woonplaatsen), doorstroming organiseren (ouderen en scheefwoners laten verhuizen/bijdragen), en eerlijker verdeling van grond en subsidies. Ze koppelen woningbouw aan infrastructuur, duurzaamheid en sociale menging van wijken.
Section
Probleemstelling:
- Grote woningnood: jongeren, alleenstaanden, starters en ouderen vinden geen passende woning.
- Bouwdoelen worden niet gehaald door stikstofproblemen, grondprijzen en procedures.
- Doorstroming stokt: ouderen blijven in te grote woningen, jongeren komen er niet tussen.
- Sociale huur vastgelopen door lange wachtlijsten en scheefwonen.
Kernpunten en oplossingen
- Nieuwe huizen op nieuwe plaatsen
- Tien nieuwe woonplaatsen ontwikkelen, soms geheel nieuwe steden (bijv. Eemvallei, De Klomp, Zwolle-Zuid).
- Niet alleen binnenstedelijk, maar ook bouwen op weilanden waar nodig.
- Bouwbaas (vergelijkbaar met Deltacommissaris) krijgt doorzettingsmacht en budget om projecten te realiseren. En krijgt de regie over de bouw van nieuwe woonplaatsen, infrastructuur en voorzieningen. Gemeenten en provincies worden daarmee ontlast en besluitvorming wordt versneld.
- Directe investering in infrastructuur en voorzieningen (OV, stroom, scholen, winkels). D66 wil dat infrastructuur zoals openbaar vervoer, wegen en het stroomnet al wordt aangelegd voordat woningen gebouwd worden.
- Radicaal dereguleren: minder bezwaarprocedures, snellere vergunningen, landelijke bouwregels voor prefab.
- Actief grondbeleid: voorkeursrecht, planbatenheffing, verplichte verkoop/start bouw bij vertraging.
- Meer woningen voor middeninkomens en herwaardering sociale huur
- Doorstroming op gang brengen: hogere huren voor scheefwoners met hoog inkomen/vermogen.
- Sociale huur 30% minimum bij nieuwbouw in alle gemeenten, en maximaal 50% per wijk (gemengde wijken).
- Corporaties moeten opbrengsten van hogere huren investeren in nieuwbouw en verduurzaming.
- Grote impuls voor middenhuur en betaalbare koop zodat doorstroming mogelijk is.
- Financiering: samenvoegen woningfondsen, extra investeringen in infrastructuur.
- Doorstroomdeal tussen generaties
- 300.000 seniorenwoningen bouwen (van totaal 1 miljoen woningen).
- Meer appartementen voor jongeren en ouderen, minder nadruk op eengezinswoningen.
- Bouwquota per gemeente voor jongeren- en ouderenwoningen.
- Nationale Doorstroombank: ouderen kunnen overwaarde inzetten voor betaalbaar levenslang huren.
- Studentenkamers terug (ipv alleen studio’s) – universiteiten moeten helft tekort zelf oplossen.
- Tijdelijke crisisclausule: kamer verhuren zonder gevolgen voor belasting, toeslagen of hypotheek.
- Financiële en ruimtelijke randvoorwaarden
- Hypotheekrenteaftrek geleidelijk afschaffen – middelen naar bouwen en lastenverlaging.
- Huurtoeslag vervangen door verzilverbare heffingskorting (vast bedrag, onafhankelijk van woonsituatie).
- Leegstandsheffing en subsidie op bouwen om speculatie tegen te gaan.
- Oplossen van stikstofprobleem: forse reductie veestapel, kringlooplandbouw.
- Grote investeringen in energie-infrastructuur (stroomnet, duurzame energie) en OV/wegen.
- Nationale aanpak van funderingsschade (425.000 woningen lopen risico).
Link naar “Wonen voor mensen: doorbraak om de woningmarkt weer te laten werken voor mensen”, 22 april 2025
ChristenUnie
De ChristenUnie vindt dat samenleven niet in systemen gebeurt, maar in gemeenschappen. Overheid kan dit niet van bovenaf organiseren, maar kan dit wel stimuleren en ondersteunen. De partij wil de woningnood oplossen door centrale regie, versterking van corporaties, betaalbare en duurzame woningbouw en leefbare groene wijken, met nadruk op doorstroming en gezinsvriendelijke woonvormen.
Section
Probleemstellingen
- Er is een groot tekort aan betaalbare woningen; starters, jongeren en gezinnen komen moeilijk aan een huis.
- De doorstroming stokt: ouderen blijven vaak in te grote woningen; sociale huur en middenhuur zijn schaars.
- Betaalbaarheid staat onder druk door stijgende huren en koopprijzen.
- Er is verrommeling van de ruimte door een gebrek aan regie; bouwen, landbouw, natuur en infrastructuur concurreren met elkaar.
- Veel woningen zijn niet energiezuinig; de bouwsector stoot veel CO₂ uit en maakt weinig gebruik van circulaire materialen.
Kernpunten en oplossingen
1. Betaalbaar bouwen voor jong en oud
- Elk jaar 100.000 woningen erbij, hiervoor wordt 20 miljard voor vrijgemaakt in het komend decennium,10 miljard extra investeringen en structureel 1 miljard per jaar door woningcorporaties meer investeringsruimte te bieden
- Doorstroom: gemeenten moeten meer woningen voor ouderen bouwen
- Minstens twee derde van de nieuw te bouwen huizen betaalbaar is, waaronder 30 procent sociale huur
2. Sneller bouwen
- Versimpelen en versnellen daarom vergunningprocedures. Met aanpassing landelijke en Europese regels natuurbescherming
- Voor grote nieuwbouwlocaties komt er een centrale aanpak, waarin Rijk, provincie, gemeente en waterschap samenwerken.
- Aanmoedigen van fabrieksmatig geproduceerde woningen met landelijke goedkeuring
- Sneller belangrijke infrastructuur aanleggen, zoals elektriciteitsvoorzieningen of bescherming tegen overstromingen m.b.v. wet of tijdelijke regeling
- Bezwaarprocedures worden korter en snelle toets vooraf door Raad van State
3. Binnenstedelijke verdichting en slim gebruik bestaande bouw
- Verdichtingsplannen lopen vaak vast op strikte parkeernormen, geluidsregels of toegankelijkheidseisen. Daarom slimme aanpassingen van de regels.
- Geen landelijke parkeernormen: dit is maatwerk voor gemeentes
- In dorpen “buurtje erbij”, maar ook grotere nieuwbouwlocaties buiten dorpen en steden
- Bestaande gebouwen beter benutten: optoppen, splitsen, herbestemmen
4. Toekomstbestendig bouwen
- Bouwen in risicovolle gebieden wordt vermeden (klimaat, schaduw, hitte etc.)
- Meewerken aan nieuwe Europese rekenmethode voor totale impact van een woning: van de CO2- uitstoot van de gebruikte bouwmaterialen tot het energieverbruik en de energieopwekking per uur
- Stimuleren van innovatief bouwen: circulair, biobased, klimaatbestendig, natuurinclusief en kostenefficiënt
5. Ruimtelijke rentmeesterschap en eerlijk grondbeleid
- Nota Ruimte: Er moet verantwoord en eerlijk worden omgaan met de ruimte, met oog voor toekomstige generaties én het geheel van mens, natuur en economie.
- Leefbaarheid stimuleren in álle delen van het land
- Belasting op de winst die ontstaat als grond bouwgrond wordt (planbatenheffing)
Link naar “Verkiezingsprogramma “Opstaan voor het goede”
Volt Nederland
Volt ziet de woningcrisis als een samenloop van factoren: woningtekort, slechte betaalbaarheid, gebrek aan ruimtelijke regie en onvoldoende verduurzaming van de bestaande voorraad. De partij kiest voor een integrale aanpak waarbij woningbouw niet losstaat van klimaat, energie, infrastructuur en natuur. Nadruk ligt op betaalbaarheid, sterke regie en duurzaamheid.
Section
Probleemstellingen:
- Er zijn te weinig betaalbare woningen en niet alle huizen zijn duurzaam of ingericht voor klimaatverandering
- Woningbouw, landbouw, energie, infrastructuur en natuur strijden om dezelfde ruimte, zonder een duidelijke centrale regie.
- Gemeenten en provincies werken te versnipperd, waardoor woningbouwprojecten traag of niet van de grond komen.
- Veel bestaande woningen zijn slecht geïsoleerd en energie-inefficiënt.Bouwsector is nog te afhankelijk van vervuilende materialen en lineaire bouwmethoden; circulair en biobased bouwen blijft achter.
- Nieuwbouw en bestaande wijken zijn onvoldoende voorbereid op hitte, droogte en extreme regenval.
1. Passende woning voor iedereen
- 1 miljoen huizen bouwen met nationale regie en langetermijnbeleid. Ook de gemeentes moeten een actieve rol spelen.
- Minstens 2/3e van de woningen moeten betaalbaar zijn, waarvan minstens 30% sociale huur
- De overheid financiert onder de voorwaarde dat gerealiseerde betaalbare (midden)woningen voor onbepaalde tijd ook echt betaalbaar blijven.
- Zorgen voor meer tijdelijke woningen op korte termijn en afschaffen kostendelersnorm
- Rijksoverheid, provincie en gemeenten werken nauw samen m.b.t. ruimtelijke ordening: bepalen waar (flex)woningen en nieuwe wijken worden ontwikkeld.
2. Een toekomstbestendige woningmarkt
- Het creëren van één landelijk stelsel van uniforme spelregels voor de (ver-) bouw van nieuwe en bestaande woningen
- 25% groen in wijken, meer groenblauwe daken, innovatieve duurzame bouw en meer functievrije of gemengde bestemmingen
- Inspraak van mensen versterken en naar voren halen bij vaststelling van de omgevings- en beleidsvisies
- De Rijksoverheid treedt vaker op als medefinancier van bouwprojecten voor betaalbare woningen
- Bouwtrajecten te versnellen door bijv. Te experimenteren met gestandaardiseerde concepten voor socialewoningbouw, waarbij de corporatie kan kiezen uit vooraf goedgekeurde typen woningen, die daardoor ook sneller kunnen worden vergund
3. Een allesomvattende visie op wonen en leven
- Inzetten op coöperatief wonen conform projecten zoals de Knarrenhofjes en Collectief Opdrachtgeversschap
- Experimenteren met nieuwe manieren van woningbezit
4. Duurzaam bouwen
- Circulair, duurzaam en snel bouwen door biobased bouwen met lokaal geproduceerde bouwmaterialen. Waar mogelijk bouwen we modulair en prefab.
- Alle nieuwbouw moet vanaf 2030 voldoen aan de Zero Emission Building (ZEB)-standaard, maar wel met mogelijkheid tot versoepeling.
- Renovaties van bestaande gebouwen promoten met het toepassen van vrijwillige standaarden en methoden voor energie-efficiëntie, zoals de Duitse Passivhaus-standaard.
- Het ministerie moet de markt uitdagen om verantwoorde en economische woonconcepten te ontwikkelen die vervolgens landelijk uitgerold kunnen worden.
- Gemeenten en welstandcommissies moeten flexibel kunnen zijn zodat bouwkosten en duurzaamheid niet onder druk komt
- Beter benutten van bestaande bouw kan de woningvoorraad: splitsen, optoppen, aanplinten, bijplaatsen en transformeren
Link naar verkiezingsprogramma Volt
Partij voor de Dieren
PvdD wil wonen los van de markt en de wooncrisis op een duurzame manier oplossen. Zo moet er met een krimp van het aantal dieren in de veehouderij landbouwgrond vrijkomen voor woningbouw. Bestaande woningbouw moet bovendien beter benut worden om de natuur en open ruimte te beschermen. De klimaatdoelen moeten gehaald worden en de klimaat- en natuurcrisis moeten opgevangen worden door verduurzaming, vergroening en renovatie van woningen, steden en dorpen.
Section
Probleemstellingen
- Helft van Nederland wordt bezet door veehouderij, terwijl woningen maar 7% van de grondoppervlakte inneemt.
- Door schadelijke stikstofverbindingen die de veehouderij uitstoot, kan er amper nog gebouwd worden
- Het was een politieke keuze om van wonen een verdienmodel te maken
Kernpunten en oplossingen
- Genoeg ruimte voor meer woningen
- Krimp met 75% van het aantal dieren in de veehouderij zal de stikstofcrisis oplossen en grond vrijmaken voor bebouwing
- Nieuw Deltaplan wonen maken: aan de hand van een woonladder worden nieuwe woonruimte en bestaande woningen energiezuiniger en –neutraler maken. Bouwen kan alleen op klimaatbestendige locaties.
- Eerst bestaande bouw slimmer benutten (zoals transformatie, leegstand aanpakken, optoppen en splitsen), daarna binnenstedelijk bouwen.
- Alternatief en experimenteel wonen: meergeneratiewoningen en rekening houden met de realiteit van bestaande samenleving. Experimentele woonvormen op voormalige boerderijen
- Groen en betaalbaar wonen
- Woningcrisis verhelpen door kwantitatieve, maar vooral kwalitatieve benadering: mooier en gezonder in plaats van meer en goedkoper
- Politieke kwestie om energiearmoede te bestrijden (nationale doelstellingen om energiearmoede uit te bannen en een renovatiefonds voor grootschalige verduurzaming)
- Nieuwbouw wordt circulair gebouwd en natuurinclusief
- Duidelijk plan voor verduurzaming van de woningvoorraad (in 2030 energieneutraal)
- Huizen zijn geen handelswaar
- Maatregelen nemen om huisjesmelken en speculatie onaantrekkelijk te maken (leegstand, braakliggende grond, speculatie, limiet aan aantal verhuurpanden voor particulier)
- Woningwaardestelsel dwingend maken, WOZ-waarde wordt niet langer meegenomen
- Huren voor de volgende 5 jaar bevriezen. Geen winstbelasting voor woningcorporaties
- Woonruimte voor iedereen
- Meer woonruimte creëren en doorstroming bevorderen.
- Stimuleren van nieuwe woonvormen voor ouderen
- Minimaal 40% van de huurwoningen is sociale huur.
- Architectuur van gebouwde omgeving doet ertoe voor de beleving, ervaren veiligheid, welzijn en participatie van bewoners. Keuzes in architectuur wordt voortaan gemaakt op basis van de brede welvaart i.p.v. economische kortetermijnbelangen
- Duurzaam bouwen
- Lowtech, circulair en natuurinclusief bouwen met zoveel mogelijk natuurlijke, hernieuwbare en gerecyclede materialen en van natuurlijke bouwprincipes
- Gebouwen worden voorzien van materialenpaspoort
- Besluit bouwwerken en leefomgeving schrappen
- Low tech-bouwen-stimuleringsprogramma om apparaten zoals airco’s terug te dringen
- Groene steden en dorpen
- Meer toegankelijke natuur om steden heen en deze zelfs radicaal vergroenen.
- Meer bomen planten, gemeenten moeten voldoen aan minstens 75 vierkante meter kwalitatief groen per inwoner
- Overheid verplicht aan gemeenten om een natuurverordening op te stellen
Link naar ontwerpverkiezingsprogramma “Natuurlijk”
PVV
Woningbouw moet weer nationale topprioriteit worden. De PVV ziet de woningnood in de eerste plaats als een gevolg van massa-immigratie en onvoldoende bouwproductie. Het probleem ligt volgens de partij minder in ruimtelijke ordening of verduurzaming, maar vooral in de verdeling en beschikbaarheid van woningen.
Section
Probleemstellingen
- Er is een groot tekort aan betaalbare woningen, vooral voor starters en middeninkomens.
- Migratie drukt sterk op de woningmarkt, waardoor schaarste en prijsstijgingen worden versterkt.
- Veel huishoudens hebben moeite met de hoge woonlasten.
- De woningbouwproductie blijft achter bij de vraag
Kernpunten en oplossingen
- Betaalbare woningen
- 1 miljoen woningen bouwen in 10 jaar, met nadruk op betaalbaarheid.
- Nieuwe woningen moeten vooral ten goede komen aan Nederlandse burgers.
- Meer ruimte voor starters en gezinnen op de woningmarkt.
- Sociale huur en corporaties
- Beschermen van de sociale huursector tegen te veel toewijzing aan migranten.
- Huurverhogingen bevriezen om de betaalbaarheid te waarborgen.
- Corporaties sterker inzetten op betaalbare woningen voor Nederlanders.
- Woningmarkt en doorstromen
- Meer mogelijkheden voor middeninkomens om een woning te vinden.
- Bevorderen van doorstroming zodat gezinnen passende woningen kunnen betrekken.
- Meer ruimte voor koopwoningen naast huur.
- Ruimtelijke ordening
- Nationale regie op woningbouw om bouwproductie te versnellen.
- Sneller bouwen door minder regels en vergunningseisen.
- Prioriteit voor nieuwe woonwijken met goede voorzieningen.
- Duurzaamheid
- Kritisch op verplichte duurzaamheidsmaatregelen die woningen duurder maken.
- Geen extra lasten voor bewoners door klimaat- of energiebeleid.
Link naar ontwerpverkiezingsprogramma “Dit is uw land”
Forum voor Democratie
FVD legt minder nadruk op woningnood dan andere partijen en wil deze voornamelijk oplossen door de markt te “ontregelen”. FvD wil dat er 100.000 woningen per jaar gebouwd gaan worden, zonder natuur of landbouwgrond op te offeren. Hierbij moeten de klimaat- en milieuregels geschrapt, worden. Deze nieuwe woningen worden bovendien gebouwd met oog voor schoonheid en menselijke maat.
Section
Probleemstellingen
- Woningtekort door onder gedwongen verduurzaming en regeldruk in de bouw
- Wet Betaalbare Huur is een aanval op het eigendomsrecht
- Belastingen en regels zoals erfpacht, overdrachtsbelasting en het eigenwoningforfait maken het kopen van een huis duurder
- Volgens FVD verdringen statushouders Nederlanders op de wachtlijsten voor sociale huur
- Er is een gebrek aan schoonheid: nieuwe woningen en wijken zouden te vaak kil en karakterloos zijn gebouwd.
Kernpunten en oplossingen
1. Koopwoningen
- 100.000 betaalbare koopwoningen per jaar bouwen, met voorrang voor Nederlanders.
- Afschaffen van Milieu- en stikstofregels en andere duurzaamheidseisen die de bouw vertragen
- Afschaffen van gasverbod
- Stimuleren van generatiewoningen
- Eigen woning nooit in box 3, maar in box 1.
- Hypotheekrenteaftrek behouden, overdrachtsbelasting vastzetten op 2%
- Studieschuld telt niet mee bij hypotheekaanvraag, huurgeschiedenis wel
2. Huurwoningen
- Verkleinen van het aandeel sociale huurwoningen (vooral in grote steden)
- Niet meer verplicht opleggen van sociale woningbouwpercentages bij private projecten
- Statushouders krijgen geen voorrang meer in sociale sector, Nederlanders gaan voor
- Geen plicht voor projectontwikkelaars meer om sociale woningen te bouwen
- Woningtransformaties makkelijker maken (splitsen en ombouw kantoren)
3. Schoonheid en architectuur
- Verplichten dat alle (semi-)overheidsgebouwen architectonisch mooi en indrukwekkend dienen te zijn, zodat iedere Nederlander hier trots op kan zijn
- Nieuwe huurwoningen worden met schoonheid, kleinschaligheid en ornamenten gebouwd om de steden leefbaar en aantrekkelijker te maken
Conceptverkiezingsprogramma “Een nieuwe kans voor Nederland”
JA21
JA21 wil een structurele oplossing voor het huisvestingsvraagstuk, met aandacht voor onderliggende demografische trends. Nederlanders moeten voorrang krijgen bij woningtoewijzing, en de vrije huursector moet lucht krijgen door minder regulering. Toch moet er niet alleen zo snel mogelijk begonnen worden met bouwen, maar moet er ook gekeken worden naar de woonbehoeftes van de komende 20 tot 40 jaar.
Section
- Woningnood is het gevolg van falend beleid van opeenvolgende regeringen die de demografische ontwikkelingen structureel hebben veronachtzaamd.
- Woningtekort is gegroeid tot boven de 400.000
- Onverantwoord klimaat- en stikstofbeleid en nieuwe woningwet hebben de woningmarkt in het slot gegooid
- Huurmarkt zit vast, verhuurders verkopen massaal hun vastgoed
- 700.000 woningen staan op erfpacht
- Nieuwkomers in ons land krijgen voorrang op de schaarse woningen
- Onhoudbare situatie voor het woningaanbod door snelle bevolkingsgroei door migratie
- Jonge gezinnen met relatief laag inkomen kunnen zich geen woning veroorloven
Kernpunten en oplossingen
- Wonen als langertermijnvisie
- Woningproductie afstemmen op demografische trends en beleid ontwikkelen om de bevolkingsgroei van NL te beperken
- Nieuwe locaties voor woningbouw aanwijzen met een nieuwe Nota Ruimte
- 0,5% van BBP investeren in woningbouw
- Regeringscommissaris woningproductie aanstellen met bevoegdheden om knelpunten op te lossen en een gezonde markt te stimuleren
- Woningmarkt op korte termijn
- Benutten van huidige vastgoedvoorraad (optoppen, splitsen etc.)
- Straatje erbij-concept faciliteren
- Fabrieksmatige bouw stimuleren, aangevuld met fabrieksmatig geproduceerde modulaire tiny houses uit het buitenland
- Doorstroom faciliteren: door bejaardenhuizen te bouwen en nieuwe woonconcepten voor ouderenhuisvesting te stimuleren
- Herziening of uitbreiding van crisis- en herstelwet specifiek voor stikstof, woningbouw en infrastructuur wordt hierbij dringend belang
- Pakket van maatregelen om de acute woningnood voor jonge gezinnen te verlichten (zoals fiscale stimulansen en creatieve eigendomsmodellen)
- Bereikbaarheid
- Bereikbaarheid voor alle regio’s, met een mix tussen eigen auto, betaalbare en goede ov en een ongeëvenaarde fietsinfrastructuur.
- Verzetten tegen maatregelen die het gebruik van een eigen auto ontmoedigen, zoals hoge wegenbelasting, rekeningrijden etc.
- Extra investeringen van 0,4% van BBP in ov om verschraling te voorkomen
- Extra investering in vervanging en renovatie van de infrastructuur van 0,5% van het BBP
Conceptverkiezingsprogramma “De Juiste Aanpak voor Nederland”
SGP
De SGP wil de woningnood oplossen door sneller en meer te bouwen. Zo moet onder andere binnenstedelijk bouwen aantrekkelijker worden en moet er opnieuw gekeken worden naar bouweisen. Verder wil de SGP lokaal maatwerk stimuleren en woningen betaalbaar houden door onder andere de vraag in te perken. Dit laatste wil de SGP doen door een strenger migratiebeleid en de scheidingsproblematiek op te lossen.
Section
Probleemstellingen
- Volkshuisvesting is jarenlang als markt gezien die niet alles even goed oppakt.
- Groot tekort aan betaalbare huurwoningen
- Mede door immigratie en scheidingsproblematiek is de vraag naar een woning toegenomen
- Jongeren kunnen geen betaalbare starterswoningen vinden en stellen daardoor zelfs gezinsvorming uit
- Ouderen kunnen niet doorstromen naar geschikte seniorenwoningen
- Goedbedoelde regels vormen te vaak een belemmering
- Netcongestie: nieuwe woningen kunnen niet meer aangesloten worden op electriciteitsnet
Kernpunten en oplossingen
- Minder vraag, meer aanbod
- Ook aandacht naar de toegenomen vraag, deze moet omlaag: strenger migratiebeleid en huishoudverdunning (o.a. scheidingsproblematiek) onder ogen zien
- Rijksoverheid moet regie nemen, maar provincies en gemeenten houden zelf ruimte voor zelfstandige afwegingen. Lokale bestuur krijgt grote rol in woningbouwopgave (bijv. Meer ruimte voor lokale initiatieven)
- Regionale spreiding voor nieuwbouw is belangrijk: in elke regio moet stevig gebouwd worden
- Niet dromen maar bouwen
- Er wordt in alle segmenten gebouwd met gevarieerd aanbod
- Bouw van sociale huurwoningen verdient meer urgentie. Rijksoverheid moet hier bijspringen
- In binnenstedelijk bouwen liggen veel kansen (o.a. transformatie, optoppen, splitsen, hospitaverhuur)
- Industrieel bouwen wordt aantrekkelijker gemaakt, bijv. door keuringen te versimpelen en keurmerk per type woning
- Bij nieuwebouw wordt rekening gehouden met een breed en gevarieerd aanbod van woningen met voldoende groenvoorzieningen
- Bouwgrond mag niet jarenlang braak liggen
- Bouwregels moeten meewerken en niet tegenwerken
- Extra lokale eisen aan het aanpakken van woningnood zijn geen onnodige vertragende factoren
- Positie van woningzoekende wordt meer meegenomen in juridische procedures
- Meer stikstofvrijstelling voor woningbouwprojecten
- Een gezonde huursector
- Woningcorporaties krijgen meer mogelijkheden om ook te bouwen voor andere groepen dan alleen met een laag inkomen
- Sloop of verkoop van sociale huurwoningen alleen onder strenge voorwaarden
- Heldere systematiek voor huurstijgingen en scheefwonen tegengaan
- Een plek voor iedereen
- Bouwen op erven en achtertuinen van bijv. seniorenwoningen meer benutten, mogelijk vergunningsvrij
- Gevarieerd woningaanbod voor ouderen zoals “knarrenhofjes” en “kangoeroewoningen”
- Tijdelijke woningen (zoals tiny houses) als oplossingen voor op korte termijn
- Aandacht naar huisvesting voor studenten, arbeidsmigranten en daklozen
- Puzzelen in de polder
- Hechten aan rentmeesterschap aan de voorkant van ruimtelijke procedures
- Nieuwe Nota Ruimte: hierin helder beschreven hoe op lange termijn om te gaan met beperkte ruimte, bodem- en watersysteem worden hierbij een sturende factor
- Onteigenen wordt niet makkelijker gemaakt: bescherming van eigendomsrecht is belangrijk
- Ruimtelijk beleid voor de inpassing van windparken en zonneweiden wordt aangescherpt met betere regionale en provinciale afstemming.
- Duurzame woningen voor de toekomst
- Gemeentelijke verduurzamingsregelingen: bijv. investeren in isolatie
- Rijk investeert in het Warmtefonds en de Investeringsregeling Subsidie Duurzame Energie.
- Toewerken naar hybride warmtepomp als standaard
- Waar mogelijk is energieneutraliteit de norm voor gebouwen
- Rijk draagt bij aan betaalbaar houden van aansluiten op warmtenetten
- MilieuPrestatieNorm voor grote gebouwen moet hergebruik van bouwmateriaal en gebruik van hout als vorm van CO2-vastlegging niet belemmeren, maar stimuleren
Conceptverkiezingsprogramma “Stem christelijk voor Nederland”
