De gebouweisen ten aanzien van het energiegebruik worden steeds strenger. BENG (eisen voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen) is sinds 2021 de standaard. Alle nieuwbouw moet voldoen aan eisen die gesteld worden ten aanzien van de energiebehoefte en het duurzame energiegebruik. Het doel is om afscheid te nemen van fossiele brandstoffen én het binnenklimaat te optimaliseren. Maar in BENG ligt ook een architectonische opgave besloten. Het is namelijk niet alleen de (fossiele) energievraag die geminimaliseerd moet worden, het is tevens een ontwerpopgave die invloed heeft op de esthetica. Daarmee is de energietransitie echter niet compleet.
De oudere gebouwvoorraad is (nog) niet gereed om gasloos te functioneren. Én dat gaat om grote aantallen. De voorraad telde in 2012 - de laatste grote wijziging in het Bouwbesluit - 8.425.398 gebouwen, waaronder 7.386.743 woningen. Ook deze bouwwerken moeten in 2050 energieneutraal zijn. Alleen als er in snel tempo ingrijpend gerenoveerd wordt, kunnen de klimaatdoelen behaald worden.
Wat is energieneutraal ontwerpen en bouwen?
Zo eenvoudig als energieneutraal zich laat omschrijven, zo gecompliceerd kan een energieneutraal ontwerp zijn. Een gebouw wordt als energieneutraal gedefinieerd als er – berekend over een periode van een jaar – geen externe energie van fossiele of nucleaire herkomst nodig is voor het functioneren van een gebouw. Seizoensinvloeden zijn daarbij achterwege gelaten.
Bij het ontwerp volstaat het echter niet om uitsluitend een som van elementen en prestaties te maken. Energieneutrale gebouwen zijn uitsluitend realiseerbaar als er afgewogen keuzes gemaakt worden. Bijvoorbeeld ten aanzien van de positionering, het ontwerp en de materialisatie. Daarnaast moeten bouwkundige en installatietechnische oplossingen naadloos aansluiten om elkaar te versterken en klimaatoplossingen optimaal te laten functioneren.
Wkb
Binnen enige tijd treedt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking. Deze wet ziet toe op het verbeteren van de bouwkwaliteit en het functioneren van gebouwen. Een belangrijke factor om rekening mee te houden is: de aannemer heeft tijdens de bouwfase geen ruimte om het ontwerp aan te passen. Zijn aanpassingen noodzakelijk, dan moet het ontwerp aangepast worden en opnieuw getoetst worden. Pas daarna kan de bouw voortgezet worden. De nieuwe wetgeving onderstreept daarmee het belang van een goede uitwerking van het ontwerp.