Op donderdag 2 november tijdens de BNA Architectendag 2023: Be Connected gingen we met elkaar in gesprek over de volgende stap van duurzaamheid: regeneratief ontwerpen. Wat zijn de uitdagingen en kansen van regeneratief ontwerpen voor architecten en hoe passen ze het al toe. Wat zijn effectieve en uitvoerbare verdienmodellen? Hoe overtuig ik mijn opdrachtgever en hoe kun je deze holistische werkwijze toepassen in je dagelijkse praktijk. Deze vragen en meer stonden centraal tijdens deze inspiratievolle netwerkdag in B. Amsterdam.
Sprekers van binnen én buiten de branche deelden hun visie en tips en tricks tijdens Be Connected. Zoals het gebruik van duurzame materialen, het bevorderen van energie-efficiëntie, het waterbeheer en natuurlijke landschapsintegratie, participatie voor tijdens en na de bouw en het belang van een levenscyclusbenadering voor een gebouw of gebied. De nadruk ligt op waardecreatie, de rol en de kansen voor architectenbureaus met betrekking tot duurzaam ontwerpen. We gingen met elkaar in gesprek, voerden discussies en namen deel aan workshops zodat je de inspiratie meteen in praktijk kon brengen.
Be Connected
Ondanks een stormachtige dag kon dagvoorzitter Lucas De Man toch 150 deelnemers verwelkomen. Na een korte intro gingen de nieuwe bestuursleden Annegien van Dijk, Tim Vermeend en Floris Overheul in op de nieuwe koers van het zeskoppige bestuur dat sinds september aan de slag is gegaan. Het bestuur wil zich richten op het versterken van de rol en positie van de architect. Het verstevigen positie van de architect bij ruimtelijke opgaven en woningbouwopgave. En door lobby helder communiceren dat architecten onmisbaar zijn bij deze maatschappelijke vraagstukken; hoe complexer de opgave, hoe relevanter de architecten.
In relatie tot het dag thema gaf het bestuur een oproep om vooral met elkaar in gesprek te blijven en je ideeën, successen en problemen te delen. Alleen zo kunnen we samen werken aan een sterkere branche en sterke lobby. De toekomst voor architectenbureaus ligt in de samenwerking, groot en klein. Juist dan kunnen we samen aan de slag bij complexe maatschappelijke vraagstukken.
‘Hoe complexer de opgave, hoe relevanter de architecten’
Veranderen kan ook echt
Na deze start ging Lucas De Man in zijn werkzaamheden als creator bij zijn Company New Heroes Biobased Creations. In zijn verhaal leidde hij het publiek door een aantal projecten van zijn bureau waarin door een bescheiden houding aan te nemen ten opzicht van natuur echte verandering tot stand kan komen. Duurzaamheid: eco in plaats van ego.
Goede biobased materialen zijn er al en op het moment zijn ze net zo duur als traditionele materialen. Maar wil je dit op grote schaal doen, dan moet je de hele keten activeren. Met zijn projecten heeft hij de afgelopen jaren boeren, burgers, bankiers, architecten en bouwers bij elkaar gebracht. Er ontstaat een nieuwe keten van partijen die nog nooit hebben samengewerkt die van elkaar leren en zo verder komen. De kern van zijn verhaal is vooral gericht op samenwerking, van elkaar leren en het bewijs dat biobased materialen de toekomst zijn van de bouw
Alles Komt Goed
Na Lucas De Man gaf Edwin Gardner van Studio Monnik een toekomst verbeelding van de stad Amsterdam in 2091. In woord en beeld liepen de aanwezigen met Edwin door een aantal buurten en straten. Hoe leven mensen in een tijd waar een deel van Amsterdam onder water staat en al decennia lang biobased gebouwd is. Een inkijkje in de geïllustreerde gids Alles Komt Goed die eind 2023 uitkomt. Gevolgd door Janna Bystrikh ging in op de rol van de architect in regeneratieve projecten, het belang van de jonge generatie opleiden en samenwerking tussen architecten maar vooral ook met partners buiten de branche.
In de break-outs werden diverse strategieën uitgelicht die bijdragen aan het verbinden van connecties in een regeneratieve wereld.
In hoe Vergeluk je mensen en hun woonomgeving gingen Pim van der Ven (Juli Ontwerp) en Joren van Dijk (De Omgevingspsycholoog) in op factoren die bijdragen aan het geluk van bewoners in hun woonomgeving zoals licht, andere mensen en groen. Hoe neem je het belang van de verbinding met je omgeving, de invloed van je woonomgeving op je gezondheid mee in je ontwerp en zorg je dat je de kennis van omgevingspsychologie meeneemt in je ontwerp. Pim en Joren benadrukken het belang van de Post-Occupancy Evaluation (POE), waar je na oplevering van het gebouw het succes meet. Dit is van belang om te leren en inzicht te krijgen om in de toekomst beter te ontwerpen. Tip: maak het een onderdeel van je ontwerpproces! Lees tip: A Practical Guide to Post-Occupancy Evaluation and Researching Building User Experience, door Nigel Oseland.
Lees meer over de sessie
Tijdens de workshop over de De Omgevingschecker met Louise Remmelts (Apto Architects) en Ronald de Kuyper (Kurtosis) gingen de deelnemers in op de tips en tops van deze datatool. Een datatool die inzicht geeft in de haalbaarheid van bouwplannen en daarmee helpt bij het gesprek tussen initiatiefnemer en gemeente. De aanwezigen zagen kansen voor de tool om het capaciteitsprobleem bij gemeenten (deels) op te lossen bij de implementatie van de Omgevingswet (o.a. fysiek, sociaal, biodiversiteit/natuur). Het gebruik van de tool vraagt wel maatwerk per gemeente en kan helpen besluitvormings- en bouwprocessen te versnellen. Ook kan deze volgens de aanwezigen helpen bij de communicatie naar alle relevante stakeholders. Als uitdaging zien zij het breed / nationaal in de markt zetten van de tool met een duurzaam en gezond businessmodel.
‘Laten we vooral verbindingen blijven leggen en ideeën blijven delen!’
In de sessie Net-positiviteit ging Margot Holländer in op kernaanpak van MOR Studio, waarbij gebouwen ontworpen worden die meer teruggeven aan hun omgeving dan ze wegnemen. Vijf stromen van grondstoffen zijn de pijlers van de benadering: Energie, water, lucht, biomassa en materialen. Als startup heeft MOR studio net-positiviteit getest op verschillende schalen en budgetten: Van een high-tech pilotproject van 60 m2, tot sociale woningbouw van 10.000 m2, en is nu van plan om het naar wijkniveau te brengen. Tijdens de sessie is besproken waarom Net-positivity een holistisch doel is om naar te streven en werd dieper ingegaan op hoe elke bron kan worden geïntegreerd in het ontwerpproces. Eindresultaat: Laten we vooral verbindingen blijven leggen en ideeën blijven delen!
Benjamin Robichon van WRK architecten inspireerde met de 5 Climate Proof Design Principles. Hij ging met het publiek enpartners uit de beton- en houtwereld, waaronder met Michelle Stede (FSC Nederland), Niki Loonen (ABT adviseurs) en Rob Verhaegh (Lüning Ingenieurs) in gesprek op de nodige transities in de gehele keten. Aan de hand praktijkgerichte voorbeelden schetste Robichon een beeld van toekomstgerichte oplossingen. Een inspirerende sessie die de aanwezigen het beeld gaf dat het mogelijk is om met partners regeneratief te ontwerpen en bouwen.
In de sessie Paris Proof: bouwbiologie & passief ontwerpen en bouwen met Carla Rongen (Aveco de Bondt) en Eelco Dekker (JADE Architecten) werd ingegaan op hoe je door anders te denken, en door slimme combinaties te maken een stap kunt zetten richting Paris Proof bouwen.
Carla ging in op de winst van het combineren van de krachtige combinatie van biobased, dampopen en passief bouwen. En op welke manier gekeken kan worden naar kosten, zodat reeds in de bouwfase kostenneutraal gebouwd kan worden. Carla nam je ook mee in de positieve effecten van deze krachtige combinatie op het binnenklimaat en op de Total Costs of Ownership.
Eelco Dekker liet zien hoe je op een energiezuinige manier, biobased, natuurinclusief én aanpasbaar kunt bouwen midden in de stad. Een gezonde leefomgeving creëren gaat volgens hem goed samen met een minimale ecologische voetafdruk. Dit vertaalt zich ook naar het Passive House Institute, waar Eelco zijn kennis en titel 'Gecertificeerd Passiefhuis Architect' behaalde. Positieve verhalen die de deelnemers praktische tools en handvaten gaf voor hun eigen praktijk.
Bij de workshop van CRAFT+ en Circulaire samenwerkingen in de provincie Friesland werd door Fieke Grooters (Made by Phi) en Doeke van Wieren (TWA) ingegaan op de succesvolle informele circulaire horizontale samenwerkingverband tussen zeven toonaangevende architectenbureau. Conclusie van de workshop was de deelnemers van CRAFT+ met elkaar door CRAFT+ succesvol met elkaar samenwerken en voor alle partijen veel oplevert. Maar dat nu nog de een constructieve samenwerking met de materiaal leveranciers ontbreekt. Dit kan de circulaire ambities op termijn belemmeren.
Enrico Liscio ging in op de impact van AI op de architectuur, er werden praktische voorbeelden getoond hoe je AI kunt toepassen. Want ook in de architectuur neemt AI al veel over van de werkzaamheden en ontwerpen al architecten met diverse AI programma's.
Mijke Rood (Kraaijvanger) gaf de workshop Bouwen met een Positieve Footprint. Bijna elk gebouw maakt de wereld op dit moment ecologisch nog een slechtere plek. Als we het tij willen keren moeten we ambitieuzer zijn. We zullen gebouwen moeten maken met een positieve ecologische footprint. Mijke Rood liet je in deze actieve workshop zien hoe je verder dan de norm kunt gaan en hoe je dit praktisch ook haalbaar maakt.
Lucas De Man: Ben je vandaag geïnspireerd?
De dag werd afgesloten met een plenair gesprek waarin Lucas De Man uitvroeg wat ze van vandaag mee nemen. De deelnemers gaven aan geïnspireerd te zijn om buiten hun comfortzone te treden, omdat daar vaak innovatieve oplossingen liggen. Het belang van samenwerking, duurzaamheid, en een meer open benadering binnen de architectuurwereld werd benadrukt. Ook werd besproken dat biobased materialen al concurrerend zijn qua prijs met traditionele bouwmaterialen en dat het gebruik ervan in de toekomst financieel aantrekkelijker zal worden.
De centrale eindboodschap was om van elkaar te leren, kennis te delen en samen te werken om een meer duurzame en verbonden architectuurpraktijk te bevorderen.
Met dank aan de partners van de BNA architectendag: