Klein Wetsinge – baken van de toekomst

Wat te doen met de vele leegstaande kerken in Nederland? Redden van de sloop en restaureren is een ding, maar hoe krijg je de exploitatie van zo’n gebouw rond? De herbestemming van het kerkje van Klein Wetsinge uit 1860 (rijksmonument) tot een multifunctioneel buurtcentrum met horecavoorziening is een fantastisch voorbeeld van hoe je, met behoud van de culturele waarde, een nieuwe maatschappelijke invulling kunt geven aan zo’n gebouw. De jury is zeer te spreken over de zorgvuldige ingreep van Jelle de Jong architecten, waarbij de oorspronkelijke kwaliteit van de ruimte is behouden. Twee ovale objecten, met daarin de keuken en een vergaderkamer, zijn vrij in de open ruimte geplaatst. Het dak van de objecten wordt gebruikt als expositieruimte en voor voorstellingen. Bij grotere evenementen kan de vergaderkamer door middel van een enorme draaiwand opengeklapt worden. Met de route naar boven, langs het uurwerk, via de passage door de kap (waarbij de doorgezaagde haanhouten slim zijn hergebruikt als leuningen), naar een nieuw geconstrueerde uitkijkcabine, is een spannend element 8 Hoofdsponsor Co-sponsor Co-sponsor Mediapartner aan het gebouw toegevoegd, dat de landschappelijke kwaliteit van de plek ervaarbaar maakt. Het zoeken van de juiste architect en exploitant voor dit gebouw, het betrekken van lokale landbouwers die streekproducten aan de keuken leveren, de manier waarop het programma tot op de vierkante centimeter in het gebouw gepuzzeld is – dit is een project waaruit niet alleen de meerwaarde van ontwerp, maar vooral ook de kracht van opdrachtgeverschap spreekt. Een gebouw dat groter wordt naarmate je er langer verblijft: de omweg dubbel en dwars waard.

Vele kerken verliezen hun functie wegens het teruglopen van het aantal kerkgangers, zo ook het kerkje van Klein Wetsinge. Een geschikte nieuwe functie was nodig voor het behoud van dit beeldbepalend erfgoed. De leefbaarheid en sociale cohesie van het platteland verdienen zorg en aandacht. Dit project is daar een mooi voorbeeld van. Het kerkgebouw vervult een verbindende rol voor de bewoners van dorp en streek, kerk- en niet-kerkgangers, jong en oud. De bewoners gaven aan behoefte te hebben aan een brede sociaal-culturele ontmoetingsplek. Belangrijk om tegenwicht te bieden aan de gevolgen van demografische krimp en vereenzaming. Het kerkgebouw draagt in belangrijke mate bij aan de lokale en regionale identiteit. In Klein Wetsinge is aangesloten op een thema dat al in de regio speelde: voedsel en streekproducten. Voedselproducenten en boerderijwinkels uit dit gevarieerde landbouwgebied komen hier samen, zij leveren hun producten voor de consumptie in de kerk. Er wordt gekookt en aandacht gevraagd voor bijvoorbeeld vergeten groenten en fruit. De kerk is geschikt gemaakt voor deze nieuwe functies door het plaatsen van een keuken en voorzieningen voor verblijf in kleine groepen. De kerk is overdag geopend als pleisterplaats voor een lunch of een kop koffie. Het gebouw zelf biedt ook extra attracties. De gasten kunnen via het uurwerk in de toren een bezoek brengen aan de bovenkant van het getimmerde tongewelf. Dat is een ruimte waar je normaal nooit komt. Als apotheose is een klein uitzichtpunt gemaakt aan de achterkant van het schilddak. Hier kan je even tot rust komen en genieten van een verrassend uitzicht over het Reitdiepgebied. Ondanks de komst van een exploitant blijft de kerkruimte ook beschikbaar voor de omwonenden waarvan enkelen hier vroeger naar de kerk gingen. Bezoekers van evenementen melden dat Klein Wetsinge de moeite van het omrijden waard is. De historische kerk is weer een bruisende plek waar dorpelingen elkaar ontmoeten en waar het heerlijk ruikt naar koffie. Een rustpunt voor wandelaar en fietser.

Volgens de gevelsteen is dit mooi gelegen zaalkerkje van 1840. De vorm is neoklassiek en van een soberheid die past bij het landschap. De grote houten met zink bedekte dakruiter, die het geheel bekroont, heeft niet de eenvoud die de rode bakstenen basis kenmerkt. De bouwkundige staat van het kerkje was bij aanvang van het project zeer matig. Dakgoten sloten niet goed aan op dakvlakken met losliggend metsel- en voegwerk tot gevolg. Het houtwerk van kozijnen en de torenspits was aangetast door vocht en houtrot. Tijdens de restauratie is de kerk met zijn de gebreken met zorg in ere hersteld. Het programma van eisen vroeg om ruimte voor vergaderen, tafelen en het bereiden van voedsel. Hiertoe zijn twee losstaande elementen in de kerkzaal geplaatst. Deze ovaalvormige objecten contrasteren met de monumentale ruimte van de de kerkzaal. De ruimte zelf is echter wel intact gebleven en is in zijn geheel te beleven. De oude kleur van het gewelf is behouden en waar nodig hersteld. De preekstoel is eigentijds hersteld, geabstraheerd naar het authentieke model en op een moderne manier toegankelijk gemaakt. Met het toevoegen van de loopbrug over het oude tongewelf is de oude kap te te bereiken. Om hier te komen moet men eerst langs het uurwerk. De kleine uitzichtcoupé is als een naadloos geheel gemaakt van polyester met twee bankjes en een brede vensterbank. De buitenzijde van het kerkje is ongemoeid gelaten. Alleen op de achterzijde van het schilddak is de cockpit van het uitzichtpunt zichtbaar, strak gedetailleerd en herkenbaar als een moderne toevoeging.