Voorheen was de rioolwaterzuivering Utrecht niet of nauwelijks zichtbaar in de stad, hoewel het ingebed ligt tussen de wijken Ondiep en Overvecht. Dichte bosschages onttrokken de zuivering van het zicht en maakten het gebied anoniem. Met de komst van het Poortgebouw heeft de rioolwaterzuivering een duidelijk gezicht naar de stad Utrecht toe.

Het Poortgebouw is ingeschreven voor de categorie ‘Stimulerende omgeving’. Dit omdat het hoofdconcept van het gebouw dusdanig is gekozen om de werkprocessen in het gebouw te verbeteren. Op een normale dag op een rioolwaterzuivering rijden er enorm veel vrachtwagens het gebied op en af, om al het slib af te voeren dat tijdens het bezinkingsproces van het rioolwater is verzameld. Om aan de wens van de opdrachtgever te voldoen om al het in- en uitgaand verkeer goed te kunnen monitoren, is het gebouw letterlijk als poort vormgegeven. Iedereen die het terrein op wil, meldt zich bij de poort en wordt toegang verleend door receptiepersoneel. Ook zijn kantoorruimtes, kantine en de excursieruimte in de lengte van het gebouw gepositioneerd langs een lange gang die uitstekend uitzicht biedt. Zo is er maximaal overzicht mogelijk voor alle medewerkers van de rioolwaterzuivering.

Het Poortgebouw typeert zich als een gebouw dat tegelijkertijd streng en speels is. De bakstenen penanten zijn op een streng grit ontworpen en geven daarmee body aan het gebouw. Hiermee geeft het invulling aan het formele karakter van de opdrachtgever, het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. Het speelse karakter van het gebouw staat symbool voor de vrijheid van de natuur rondom en het water van de zuivering. Dit karakter is in een aantal details terug te vinden. Zo verloopt het metselwerk dat terug ligt ten opzichte van de penanten van open naar dicht. Dicht waar privacy gevoelige functies liggen zoals kleedkamers, open waar representatieve ruimtes liggen als de entreehal en excursieruimte. De grote dakkoepels in de poort zorgen voor licht en transparantie en het perforatiepatroon in de poort zelf is een beeld van kabbelend water, refererend aan de hoofdfunctie van de rioolwaterzuivering. Dit grafisch patroon komt ook terug in het interieur.

De ‘poort’ van het gebouw scheidt het gehele gebouw in twee delen. De ene zijde van de poort huisvest alle administratieve en bijeenkomst functies, het ‘schone’ gedeelte, de andere zijde van de poort huisvest de werkplaats, opslag en laboratorium. Oftewel het ‘vieze’ gedeelte. Vanuit dit deel kan service worden verricht aan onderdelen van de waterzuiveringsinstallaties en wordt de waterkwaliteit getest. In het hoofddeel zullen in de toekomst veel groepen worden ontvangen die uitleg krijgen over de nieuwste zuiveringstechniek van het complex. Denk daarbij aan professionals over de hele wereld, maar ook aan klassen van basisscholen uit Utrecht. Niet iedereen is zich bewust van het belang van een rioolwaterzuivering in de stad. Het Poortgebouw draagt iets bij aan de bewustwording hiervan.