Geïnspireerd door Berlijnse bouwgroepen namen drie architecten initiatief. Samen met de deelnemers hebben we 23 bijzondere woningen op Zuid gemaakt: brede huizen en grote appartementen met een flinke ‘buitenkamer’. Een project met stedelijke allure, op maat gemaakt voor elke bewoner. Een generator van grote betrokkenheid bij de stad.

Naar een andere bouwcultuur
Met dit CPO-project spelen we in op een andere cultuur van wonen en ontwikkelen. Steeds meer mensen kiezen bewust voor de stad en willen met gelijkgestemden zelf hun woonomgeving vormgeven. We hebben het dan niet over het doorsnee-aanbod van nieuwbouw of bestaande voorraad, maar over niches. Die zijn goed te ontsluiten met kleinschalige, persoonlijke projecten. Bovendien zorgen deze projecten vaak voor binding met de plek en kunnen ze een rol spelen bij ‘stadsreparatie’, zowel ruimtelijk als programmatisch. Betrokkenheid is het sleutelwoord.

De deelnemers zijn vanaf het begin betrokken geweest bij de ontwikkeling van ‘hun’ project. Binnen het collectieve kader was maximaal ruimte voor individuele wensen en particuliere woonbeleving. Een voorbeeld is het laatste laanhuis, dat op wens van de deelnemer is uitgebouwd boven de inrit van de parkeerstraat. Daarmee is een woning van ca. 250 m2 ontstaan met een aparte logeerunit en eigen terras voor de schoonfamilie uit een ver land. Een ander voorbeeld is het zonneterras dat ontstaat door het wegschuiven van de vouwramen op de bovenverdieping van een parkhuis. Tot grote tevredenheid van de deelnemers zijn 23 verschillende woningen gemaakt, aansluitend op individuele leefpatronen.

Projecten als Overmaat bieden een alternatief voor de gangbare Nederlandse bouwcultuur, waarin economische drijfveren en winstoptimalisatie centraal staan. Die bouwcultuur heeft geleid tot schaalvergroting van projecten en bouw- en vastgoedbedrijven, waarbij alle werkzaamheden en producten financieel worden geoptimaliseerd en er veel geld omgaat in coördinatie, management en onderlinge afspraken. Een kleinschalig project nodigt uit tot een andere benadering, waarin het project zelf de drijfveer is. Minder fixatie op winst en productie, meer aandacht voor karakter en samenhang. Minder management, meer ambachtelijkheid. Minder partijen, meer betrokken deelnemers.

Onze bijzondere woningtypen met een compromisloze keuze voor breed wonen waren niet voorzien binnen het reguliere planaanbod. Op het moment van werving was de woningmarkt nog niet oververhit en waren de deelnemers met recht ‘pioniers’ op Zuid. De stad heeft daar baat bij. Dat pleit voor een bewuste politiek om naast de ‘normale’ ontwikkelpraktijk ruimte te bieden voor kleinschalige projecten met grote betrokkenheid van bewoners en architecten.

Overmaat
Uitgangspunt voor Overmaat was ruim en comfortabel wonen. Referentie waren de grote stadshuizen, die rond 1900 langs lanen en plantsoenen in Rotterdam zijn gebouwd. De huizen zijn 7,20 m breed en hebben veel indelingsmogelijkheden. Gebruiksplekken kunnen zowel achter als naast elkaar worden gelegd. Dat geldt ook voor de appartementen, die telkens een hele verdieping beslaan en aan drie of vier zijden ramen hebben. Het project bestaat uit drie woningtypen, afgestemd op de specifieke kwaliteiten van de locatie.

- Langs de Laan op Zuid 7 stadshuizen van ca. 200 m2, 4 lagen hoog. Begane grond en tuin zijn ca. 1 m hoger gelegd, zodat er ‘afstand’ naar de drukke stadsstraat ontstaat. Het laanhuis heeft een stoep met trapje en bordes. Dit element geeft tezamen met de dakkapel karakter aan het huis. Veel deelnemers hebben gekozen voor wonen over 2 lagen, vaak verbonden met een vide.
- Langs het parkje 9 stadshuizen van ca. 150 m2, 3 lagen hoog. De zon aan de parkzijde kan optimaal worden benut, omdat de breedte van de woning een woonplek aan de voorgevel mogelijk maakt. Langs het park is een grote variatie in volume en gevels ontstaan, voortkomend uit de specifieke wensen van bewoners.
- Op de hoek met de Dreverhavenstraat een appartementengebouw van 7 lagen met 7 appartementen van ca. 150 m2 en een terras van ca. 20 m2. Deze half inpandige ‘buitenkamer’ aan de achtergevel geeft, tezamen met de ontsluitingskern aan de voorgevel, structuur aan de loft-achtige ruimte. Alle appartementen hebben extra hoogte gekregen en elk appartement heeft een andere indeling.

De keuze voor brede woningen sloot goed aan bij het relatief ondiepe bouwterrein. Er bleef voldoende ruimte over voor een eenvoudige inpassing van het parkeren, waarbij we het hoogteverschil in het terrein slim hebben benut. De parkeerstraat ligt op peil van de Laan van Zuid, terwijl de tuinen hoger liggen en de auto’s uit het zicht staan. De taluds langs de parkeerstraat zijn gemeenschappelijk ingeplant met lage boomheesters.

De verschillen in de plattegronden weerklinken in de gevels. Terugkerende elementen, eenduidig materiaalgebruik en eenvoudige, maar precieze detaillering zorgen desondanks voor grote eenheid. Primair springt de stedelijke uitstraling in het oog, terwijl bij tweede blik elke woning toch nèt even anders is.