De v.m. panopticum-gevangenis uit 1872 is herontwikkeld tot een nieuw stuk stad in het dicht bebouwde Oude Noorden. De nu openbaar toegankelijke Tuin van Noord is een nieuwe plek om te wonen en te verblijven. Met een sterk eigen karakter en identiteit, gebaseerd op de intrigerende geschiedenis die nog overal tastbaar aanwezig is.

Tuin van Noord gaat over het koesteren en bewaren van een uniek stuk geschiedenis van het Oude Noorden in Rotterdam. Ooit groeide de bebouwing geleidelijk om de in 1872 opgerichte Cellulaire Gevangenis heen tot de dicht bebouwde stadswijk van nu. Al die tijd was het gevangenisterrein een ontoegankelijke plek als een witte vlek midden in levendige stadswijk. Het vrijkomen van het complex, verrassend ruim in afmetingen en openheid, betekende een unieke kans om een nieuw stuk stad toe te voegen aan het Oude Noorden. De transformatie van de Noordsingelgevangenis is allereerst bedoeld om het hermetische complex te ‘openen’ en er een herkenbare en betekenisvolle openbare ruimte van te maken. Een omsloten stadstuin geïnspireerd op het middeleeuwse ideaal van een ‘hortus conclusus’. Vrij toegankelijk voor de bewoners van het Oude Noorden en Rotterdam, voor rust en ontspanning, ontmoeting, een wandeling of een speelplek. De groene ‘hortus’ is via nieuwe poorten en doorgangen in de gevangenismuur voor het eerst nauw verbonden met de omliggende stad, en vormt mede daardoor een waardevolle toevoeging aan de openbare ruimte in de wijk.
Tegelijk is de Tuin een plek om te wonen, met een sterk eigen karakter en identiteit door het inzetten van haar geschiedenis en markante architectuur, en het respectvol hergebruiken van het historisch vastgoed. Dit heeft, samen met de grote differentiatie in woningtypen en –afmetingen een hele diverse groep bewoners aangetrokken. Ze vormen de nieuwe ‘gevangenisbevolking’ die gezamenlijk de zorg voor het complex op zich heeft genomen. Opdat de Noordsingelgevangenis op een waardevolle manier behouden blijft als iconisch complex in de stadsstructuur van Rotterdam en in de collectieve herinnering en de verhalen van haar bewoners.

De bestaande structuur van gevangenisgebouwen, elk specifiek voor een eigen functie ontworpen, is vrijwel compleet behouden. Latere aanbouwen en toevoegingen zijn verwijderd om de oorspronkelijke opzet en architectuur van de oorspronkelijke gevangenis weer zichtbaar te maken. Gesloopte bouwdelen blijven wel overal herkenbaar blijven aan hun contouren die in pleisterwerkvlakken zijn nagetekend op de gevels. Enkele strategische doorbraken zorgen er samen met een aantal nieuwe poorten in de gevangenismuur voor dat het complex overal toegankelijk is. En dat een aantal nieuwe routes zijn ontstaan die het complex nauw verbinden met de omliggende wijk.
Wonen is de belangrijkste functie, met in de getransformeerde gebouwen koopwoningen in allerlei typen en –groottes. Ze zijn steeds specifiek per gebouw(deel) ontworpen, gebruikmakend van de aanwezige karakteristieken en kwaliteiten. De gebouwen zijn door hun functie van oorsprong vrij gesloten. Om er toch comfortabel en eigentijds te kunnen wonen is er voor elke woning één gerichte ingreep gedaan die lucht en licht brengt: een grote opening in de gevel met een stoere stalen opvangconstructie en verdieping-hoge aluminium schuifpuien. Per gebouw specifiek ontworpen maar steeds gebruikmakend van dezelfde detailleringen. Er is daarmee een herkenbare nieuwe tijdlaag toegevoegd, die ook de eenheid en samenhang van het complex benadrukt. In de v.m. Cellenvleugels vormen de puien zo per gevel één grote doorgaande serre voor de individuele openingen per woning langs. In schaal goed passend bij de gevel als geheel en verwijzend naar het oorspronkelijke ‘collectieve’ karakter. De aluminium zetwerkkaders, met geïntegreerde zonwering, komen o.a. weer terug in de ‘collectieve’ dakkapellen elders. Stalen kaders en aluminium puien zijn consequent in donkere kleuren uitgevoerd.
De nieuwe ingrepen vormen een helder contrast met de strenge ritmiek van de standaard celramen met tralies (beiden wit). Op begane grond en bij collectieve ruimten zijn deze zoveel mogelijk behouden. Elders zijn ze vervangen door aluminium kozijnen met een roedeverdeling die aan de tralies herinnert.
Een deel van het Huis van Bewaring is gesloopt om ruimte te maken voor. De Tuin zelf blijft zo het exclusief domein van voetganger en fietser. Boven het parkeren is in exact dezelfde contour waarmee het beschermd stadsgezicht behouden blijft. Het is ontworpen met een circulaire houten gevel met een eigen strenge gevelindeling van grote ramen en loggia’s.