In 1921 is het nationale vergaderlokaal PALVU (‘Proletariërs Aller Landen Verenigt U’) van de SDAP, nu de PvdA, geopend. In 2008 was de optie sloop en nieuwbouw. De status monument bracht redding. Nu zijn het vier luxe stadsvilla’s. Een ingenieus samenspel van historisch en eigentijds. 100 jaar na de opening van PALVU is er weer leven op deze plek!

De vier woningen zijn ontworpen door 19 het atelier, maar volledig naar eigen wens verder in te delen. Middels Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) zijn de woningen samen met de toekomstige bewoners vormgegeven. Ronald Hoeksel, eerste koper van een van de stadsvilla’s: “Voor het inpandige deel hebben we onze wensen met de architect, Rob Moritz, besproken. Dat heeft onder andere geleid tot het omdraaien van de woonkamer/keuken, een extra badkamer op de tweede verdieping, een realisatie van een inloopkast en een verzwaring van het balkon op de bovenste verdieping zodat er een jacuzzi geplaatst kon worden. Elke verdieping zijn we zo met Rob langsgelopen. Het was soms wel een uitdaging, omdat er bijvoorbeeld een stalen spant middenin de woonkamer staat. Deze stond eigenlijk een beetje in de weg, maar hier is uiteindelijk een mooie televisiehoek gesitueerd. Wij zien de paal niet meer! Het is helemaal opgenomen in de ruimte, eigen geworden. De woning zit echt als een jas!”
De familie Hoeksel had geen directe kennis van de plek die het voorheen geweest is.

Als eerste bewoners zijn zij destijds meegenomen naar het oorspronkelijke PALVU-gebouw om het oude pand te bezichtigen. Hoeksel: “Daar werd het alleen maar leuker van; dan heb je wel het besef dat het een historische plek was waar je uiteindelijk gaat wonen.”

Het gemeentelijk monument ademt nog steeds de sfeer van weleer. De hergebruikte gebogen spantconstructie, gevelstenen en dakpannen dragen hier sterk aan bij. Hoeksel: “Als bestuurder van Stichting Kringloop Zwolle sprak het circulaire bouwen bij dit project ook erg aan. Wij hebben bewust gekozen voor het terug laten komen van originele gevelelementen uit het PALVU-gebouw. Soms leg ik mijn hand wel eens op de stenen en denk dan; wat een historie heeft het meegemaakt! Aan de andere kant zitten de stopcontacten precies op de plek die ik wil! We hebben ook wel naar historische panden aan de Thorbeckegracht gekeken; prachtig, maar alles is schots en scheef, alles is maatwerk, als je iets wil veranderen dan is het lastig. Nu had je zelf invloed op hoe je huis eruit komt te zien, én heeft het oude elementen in zich waardoor het karakter heeft.”

De vier unieke en zeer luxe villa’s zijn een eigentijdse variant op de bestaande statige bebouwing langs de Stadsgracht. Ze voegen zich in het historische beeld, maar hun architectuur is onmiskenbaar van nu.

Oud en nieuw verenigd
De witte villa links is de nieuwe interpretatie van de bestaande monumentale villa die vanwege de slechte staat op dezelfde plek opnieuw is opgebouwd. De villa zakte door haar hoeven; deze moesten we slopen en nieuw bouwen. Van veraf lijkt ze oud. Wie beter kijkt ziet de knipoog. Ze is juist heel eigentijds en wijkt op speelse manier af van hoe het vroeger was. Door het keurig witte stucwerk lopen rode spekbanden. Zoals het vroeger was, maar in een patroon van nu.

Slopen met oog op hergebruik
De drie woningen rechts zijn geïntegreerd in een voormalige vergaderzaal van het PALVU-gebouw. Het gaat hier om een zeer beeldbepalend gebouw, in de stijl van de Amsterdamse School en met een hoge cultuurhistorische waarde. Doordat de oorspronkelijke materialen –zoals de gebogen spantconstructie, gevelstenen en dakpannen– zijn hergebruikt, raken historie en heden hier vervlochten.
Een belangrijke toezegging was dat bouwelementen uit het voormalig PAL¬VU-gebouw gerestaureerd zouden worden en een plek kregen in het nieuwe gebouw. De sloop van de bestaande kelder en genoemde elementen moest met een militaire precisie gebeuren en dus even minutieus worden voorbereid. Op de bouwplaats kunnen door ruimtegebrek geen drie bewerkingen tegelijk gebeuren, wat voor hoofdbrekens in de planning zorgde.

Het project heeft de ‘Pluim 2021’ gewonnen. De Vrienden van de Stadske
reiken jaarlijks een ‘Pluim’ uit aan een organisatie, een persoon of een opdrachtgever die door verantwoorde bouw, verbouwing of restauratie een bijdrage levert aan het behoud van het unieke historische karakter van Zwolle. De Vrienden van de Stadske
willen het historische karakter van het beschermde stadsgezicht van Zwolle beschermen en versterken. Ze bemoeien zich gevraagd en ongevraagd met de planologische, architectonische en cultureel historische zaken die zich in de stad afspelen. Met een derde van de stemmen waren de stadsvilla’s veruit favoriet te midden van de andere vijf genomineerde projecten. Volgens de jury “is de architect erin geslaagd om enerzijds een markant aspect van het oorspronkelijke gebouw te behouden en anderzijds er toch een 21ste eeuws ensemble van te maken. Een terechte winnaar; de stadsvilla’s zijn een aanwinst voor de binnenstad”.