Het oude warenhuis van V&D in de historische binnenstad van Bergen op Zoom is door Grosfeld Bekkers van der Velde Architecten getransformeerd naar een woongebouw met appartementen. Vanwege de bijzondere cultuurhistorische waarde en de stedenbouwkundige verankering van het gebouw is verkozen voor herbestemming boven sloop.

De transformatie van ANNO52 resulteerde in een tweede leven voor het voormalige warenhuis van de V&D. Het karakteristieke gebouw zag in 1952 het levenslicht, onderging in de loop der jaren een aantal verbouwingen en werd eind 2015 gesloten toen V&D ophield te bestaan. In 2022 zijn met de transformatie de winkelruimten veranderd in appartementen.

Voor Grosfeld Bekkers van der Velde was het belangrijk dat er een associatie moest komen met het gebouw dat in de jaren ‘50 gebouwd is en in het collectieve geheugen van veel Bergenaren is blijven ‘hangen’. Ook in dat van de nieuwe bewoners. Uitdaging was dat het oude pand naar binnen gericht was, vrij gesloten en een sterke focus op de plint kende. De oplossing moest zijn dat het gebouw enerzijds tegemoet zou komen aan het kloeke en stevige V&D gebouw van toen en anderzijds de nieuwe woonfunctie goed zou laten doorklinken. Daarom is besloten het hart uit het gebouw te halen om zo voldoende daglicht in de ke
te creëren. Hiermee kon de structuur gehandhaaft blijven en kon er een stevig programma gemaakt worden, waarbij het niet alleen gaat om gebouw wonen aan de buitenkant (publieke ruimte), maar ook om wonen aan de binnenkant en op het dak.

Op de begane grond bevinden zich de hoofdingang, commerciële ruimten en de fietsenberging. In
de voormalige warenhuiskelder zijn parkeerplaatsen en de bergingen ondergebracht. De woningen zijn te vinden op de 1e, 2e en 3e verdieping met op de 1e verdieping tevens een binnentuin. ANNO52 telt 16 tuin-, 21 stads- en 8 dakappartementen. Een mix van woningen voor verschillende doelgroepen en in verschillende prijsklassen. Alle woningen kennen verschillende indelingen in de plattegrond. De hoofdvorm is niet gewijzigd. Diverse details van toen zijn bewaard gebleven, zoals de hoge plafonds en de in ruw beton uitgevoerde balken en kolommen.

Een van de vondsten was natuurlijk ook de binnentuin die het nieuwe hart van het woongebouw vormt. Een plek met een sociale functie. Een binnentuin brengt bewoners dichter bij elkaar. ”Ik sta op het standpunt dat een architect in zijn ontwerp ook moet kijken naar manieren om te voorkomen dat mensen in anonimiteit verdwijnen. Zo’n binnentuin helpt daarbij. Enerzijds brengt het mensen samen. Anderzijds is het een plek waar mensen de ruis van de buitenwereld los kunnen laten. Voor elk wat wils dus, maar wel met de mogelijkheid zo’n keuze te maken.”, aldus Pascal Grosfeld – projectarchitect.

De schaal van het gebouw, de robuuste structuur en de eenvormige gevel nodigde uit om te transformeren en niet te slopen. Ook omdat het gebouw zijn bijzondere positie in de stad al sinds 1952 heeft verworven en stedenbouwkundig verankerd is. Om het gebouw geschikt te maken voor de nieuwe functie onderzocht Grosfeld Bekkers van der Velde de indifferente delen en waar op een strategische plek een ingreep mogelijk kon zijn. Door aan de oostzijde tegen de bestaande bebouwing een later aangebouwd deel te slopen, aan de westzijde de oude lift te verwijderen en in het hart van het gebouw een radicale ingreep te doen ontstond de potentie om het gebouw te transformeren tot woongebouw en nog beter op te laten gaan in het gesloten bouwblok waar het onderdeel van uitmaakt.

Als reactie op het gesloten bouwblok maakte het bureau een insnede en introduceerde hiermee een nieuw binnenterrein. Deze gemeenschappelijke binnentuin brengt licht en ruimte in het hart van het gebouw, waaraan enigszins in de luwte van de stad gewoond kan worden. Een corridor ontsluit de stadsappartementen georiënteerd op de stad en op de binnentuin. Door op het dak appartementen toe te voegen, deze op de oude constructie van het gebouw te zetten en met de opbouw niet de wijkende gevellijnen te volgen laat Grosfeld Bekkers van der Velde een nieuwe, op zich zelf staande wereld bovenop het bestaande ontstaan. Een plek die zich onttrekt van het rumoer van de stad, toch blijft de betrekking op de stad.

De oude constructie van het gebouw blijft zichtbaar in de appartementen. Deze tekent zich af in de nieuwe lay-out van de plattegronden. Kolommen, balken en vloeren kruisen nieuwe wanden en ruimtes waardoor oud en nieuw los van elkaar afleesbaar zijn. De oude verdiepingshoogte van 4 meter maken de woningen extra bijzonder. De installaties zijn ondersteunend aan dit thema en veelal in het zicht gehouden.

Het introverte karakter van de oorspronkelijke gevel heeft plaats gemaakt voor een heldere structuur van gemetselde penanten, kolommen en horizontale banden. Door het ritme van penanten sluit de gevel zich vanuit verschillende perspectieven en herinnert daarbij aan het gesloten karakter van het oorspronkelijke gebouw. De plint is net als het oude gebouw transparant en nodigt uit om een collectieve functie voor de stad te maken; een nieuw warenhuis, een biologische markt, een bibliotheek…