Identiteit & Icoonwaarde

De Koepel, Haarlem

Introductie

Het in 1901 door dhr. Metzelaar Jr. als panopticon opgeleverde rijksmonument is door Stichting Panopticon en Buro van Stigt herbestemd als nieuw agora voor Haarlem met daarin onder andere een universiteit, bioscoop, kantoren en expositieruimten. De renovatie geldt als aanjager voor de gebiedsontwikkeling van het voormalig gevangenisterrein.

Toelichting categorie

Het voormalige gevangeniscomplex en gevangenisgebouw de Koepel is open en teruggegeven aan de stad Haarlem.
Het nieuwe gebruik heet niet voor niets “Open de Koepel” en is drager van een complete gebiedsontwikkeling vlakbij het centrum van Haarlem, net over het Spaa
e.
De Koepel is en wordt ook een belangrijk ankerpunt in de door de gemeente gewenste ambitie “Sprong over het Spaa
e” waarbij de wijk stedenbouwkundig meer betrokken wordt bij de “oude stad”. Het gebouw vormt de spil in de ontwikkeling van het voormalig gevangenisterrein waarbij 250 studentenwoningen, 100 sociale huurwoningen, een boetiekhotel en andere facilitaire wijkfuncties worden gerealiseerd.
Met de onderwijsfunctie (University College) gaat ook een jarenlange wens van de gemeente Haarlem in vervulling om een hoger onderwijsinstelling in de stad te krijgen.
De unieke meerwaarde van de bioscoop zorgt niet alleen voor een bestemming voor bewoners van Haarlem maar ook voor een trippelfunctie van de 6 bioscoopzalen als college- Ên presentatiezaal voor de universiteit en start-up / MKB co-work / flexplekken. Deze laatste bevinden zich onder de paraplu van Cupola XS op de bovenste etage van de Koepel en biedt extra mogelijkheid voor studenten om concepten na(ast) hun studie door te zetten.
Het voormalige gevangenisterrein en de voormalige gevangenis in het bijzonder zijn teruggegeven als publiek toegankelijke huiskamer voor de stad.

Toelichting ontwerp

De belangrijkste visie van de restauratie was om de Koepel terug te geven aan de stad Haarlem met respectvolle, terughoudende en functionalistische ingrepen. Met een duidelijk accent dat de leeftijd en geschiedenis van “de oude dame” niet alleen zichtbaar mogen, maar moeten blijven. Inclusief de littekens uit het verleden.
De vorm van het bestaande gebouw is leidend geweest voor het zoeken van de passende functies. Het monumentale gebouw is te allen tijde leidend. Hierdoor kan het ook zoveel als mogelijk in haar waarden gelaten worden en zo veilig worden gesteld voor toekomstige generaties. “Function follows Form”, letterlijk.
“Luisteren” naar en het benutten van de gebouwkwaliteiten en -beperkingen was leidend in de zoektocht naar duurzame oplossingen. Het verwijderen van de in de jaren ’80 toegevoegde aanbouwen en herbouwen van de gesloopte erker geven bezoekers de mogelijkheid de “verstopte” gratie van het gebouw weer volledig te ervaren als middelpunt van het nieuwe Koepelplein. Het vergroten van de raamopeningen onder de monumentale gietijzeren celramen zorgen ervoor dat de cellen gebruikt kunnen worden als kantoor die voldoen aan de mode
e daglicht- en uitzichteisen terwijl de voormalige gevangenisfunctie afleesbaar blijft.
Leven en werken onder het dak van de Koepel geeft energie, maar “we” zijn ook zuinig met energie / verspilling.
De Koepel met bijna 3.600m2 dakoppervlak is benut als kans voor akoestische en energetische demping met bijna 160mm in 2 soorten isolatie en met duurzame LED-panelen in plaats van “extra” ramen. Akoestische plafonds met geïntegreerde LED-armaturen en de “cellen-ring” als warmtebuffer, een slim ventilatie (overstroom) concept maakt de Koepel tot bijna energie-neutraal, CO2 neutraal gebouw. Vooral ook door de massa en vorm te benutten van het gebouw. Een WKO-voedingsbron maakt het concept compleet.
In bestaande gebouwen liggen culturele waarden besloten die door een goed functionerende, mode
e inbouw in de gebouwen versterkt worden. De hoge kwaliteit in het eindresultaat is gewaarborgd door de inzet en ervaring van alle betrokken medewerkers van ontwikkelaar en bouwer HBB-groep, installateur Unica, constructeur van Rossem en adviseurs Peutz en LBP-sight. Vele jaren kennis in de bouw op het gebied van renovatie en restauratie van gebouwen, kennisoverdracht en bewaren van specifieke methoden voor restauratie van bijvoorbeeld metselwerk, voegen, kozijnen en erkers is in dit integrale team samengekomen.

1.jpg
Project Details

Download het volledige projectdossier met alle details en specificaties.

Download PDF

Gebouw specificaties

Categorie Identiteit & Icoonwaarde
Plaatsnaam project Haarlem
Functie gebouw Herbestemming
Datum van ingebruikname 2022-03-01
Bouwperiode Van 2020-06-01 tot 2022-01-20
Opdrachtgever Stichting Panopticon
Architecten AndrÊ van Stigt
Aannemers HBB Bouw | Haarlem Unica Building Projects | Amsterdam
Adviseurs Jan Maarten Kops Simon de Koning Luc Schaap Shanti Brahmatewari Rob Loots Auke Balder Norbert Hagedoorn
Colofon

Architectenbureau Buro van Stigt
Telefoonnummer 0206245344