Kraaijvanger Architects ontwierp de renovatie van Provinciehuis Zuid-Holland als een vindingrijke transformatie die recht doet aan de oorspronkelijke architectuur, maar tevens een nieuwe tijdlaag toevoegt. Het project toont hoe een enigszins brutalistisch gebouw getransformeerd kan worden tot een lichte, transparante, inspirerende omgeving.

Provinciehuis Zuid-Holland in 1963 gebouwd naar ontwerp van Frits Peutz. Het oorspronkelijke ontwerp speelde met meerdere afwerkingen, variërend van glad en glanzend tot ruw en grof. Dit resulteerde in een hoge tactiele kwaliteit, die sfeerbepalend is en de zinnen prikkelt. In haar oorspronkelijke opzet was het gebouw echter ook erg somber. Het gebouw miste warmte en daglicht en het gebouw voldeed bovendien niet meer aan de klimaatambities van de Provincie Zuid-Holland.

In het ontwerp van Kraaijvanger was het binnenhalen van daglicht het belangrijkste thema. Een essentieel element in het ontwerp is het nieuwe dak over de gehele derde verdieping, waarin grote openingen zijn aangebracht. Onregelmatige, trapeziumvormige kappen filteren het licht en beperken de warmtelast van direct zonlicht. Dit gevarieerde licht wordt als een Jakobsladder tot aan de begane grond geleid door vides, glazen kappen en lichtopeningen boven de statenzaal. Het patroon van de lichtkappen is geïnspireerd op de aanwezige wandreliëfs van Henk van der Plas en op het werk van Jan Schoonhoven. Wie naar boven kijkt ziet een collage van voorbijdrijvende wolken. De dichte delen van het raster zijn LED-vlakken, die ’s avonds zorgen voor een omgekeerd effect. Zorgvuldig ontworpen details brengen contrasten aan tussen beton, hout, glas, natuursteen en metaal. Dit alles versterkt door het spel van daglicht dat nu overal voelbaar is.

Naast het verbeteren van de daglicht-situatie maakte Kraaijvanger de gedurfde keuze om een in de loop van de jaren ontstane weeffout te herstellen. In de jaren ’90 werd de entree verlegd van het Malieveld naar het interne hof aan de andere zijde. Daardoor klopte de positie van de statenzaal niet meer, in de ontstane situatie liep je bij binnenkomst direct tegen de Statenzaal aan, er was geen grande ontvangst meer. Kraaijvanger ontwierp een nieuwe reeks van voorhal-statenzaal-antechambre (met uitzicht op het Malieveld) waarbij Statenzaal en entreehal zijn omgewisseld. Op de plek van de Statenzaal is nu een ruime entreehal/foyer die tevens als evenementenhal gebruik kan worden. De betonnen constructie is hier zichtbaar gemaakt door de niet-originele inrichting te verwijderen. Een glazen plafond ter plaatste van de vroegere binnenhof van de kantoorverdieping maakt dat er direct zicht is op de op de kantoorverdiepingen. Naar boven kijkend is er een imposante doorkijk tot aan het dak; een compositie van ‘Hollands licht’, met direct en indirect hemellicht en reflecties.

De nieuwe ‘zwevende’ duurzame dakopbouw beëindigt het gebouw van Peutz weliswaar als een minimalistische kroonlijst maar door het bestaande dak op te tillen en de nieuwe, derde etage eronder te bouwen blijft de verdiepingshoogte gelijk aan de oorspronkelijke bouwlagen en sluit de nieuwe opbouw optimaal aan. Het contrast tussen oud en nieuw is bewust opgezocht en door middel van detaillering met een glazen tussenlid (glazen geveldeel met balkon) is de ontmoeting tussen oud (bestaand gebouw) en nieuw (dakopbouw) vormgegeven. De dakrand heeft tevens reliёf gekregen door een schaduwlijn te detailleren in de neus van de rand. Een dergelijke verfijning met schaduwwerking is een belangrijk thema in de architectuur van het oorspronkelijke gebouw. Zo is een nieuwe laag toegevoegd aan de statige en indrukwekkende architectuur. Een nieuwe tijdlaag die afleesbaar is en die het ontwerp van Peutz versterkt in een nieuwe context.

Het oorspronkelijke gebouw wordt gekenmerkt door een spel met diverse afwerkingen die variёren van glad tot grof en ruw. Deze afwisselingen bepalen de sfeer en prikkelen de zintuigen. Door in het ontwerp van de renovatie deze afwisseling als uitgangspunt te nemen bij het toepassen van nieuwe materialen, bleven we in het jargon van architect Peutz. Door verschillende materialen net als Peutz in alle eerlijkheid naast elkaar te tonen (hout is hout, glas is glas, beton is beton) ontstaan prachtige contrasten; nog eens versterkt door het ‘spel van licht’ dat in het oorspronkelijke, en door ons versterkte, ontwerp van Peutz aanwezig is.

Dankzij daglicht, de toepassing van klimaatplafonds en akoestische oplossingen is een gezond klimaat gerealiseerd, nog eens versterkt door de toepassing van groene wanden.

Het vernieuwde Provinciehuis-Zuid Holland is energieneutraal. De bestaande gevel kampte met grote energielekken, maar leende zich dankzij zijn robuustheid uitstekend voor na-isolatie van binnenuit. Daarnaast bleek het goed mogelijk de beglazing in de bestaande kozijnen te vervangen voor triple glas. De combinatie van zonnepanelen op het dak en energieopslag in de bodem zorgen ervoor dat de energie duurzaam en lokaal wordt opgewekt.

Hans Goverde (architect-partner Kraaijvanger Architects): ‘‘Ik ben er trots op dat we van het Provinciehuis Zuid-Holland een brutalistische parel hebben kunnen maken. Een gebouw dat nog steeds voornaam en indrukkend is, maar niet meer somber en donker, het is nu juist licht en open!’’