Een psychiatrische kliniek die zo min mogelijk aanvoelt als een kliniek én die ervoor zorgt dat patiënten zich deel blijven voelen van de wereld buiten het ziekenhuis: dat is waar atelier PRO en Vakwerk Architecten naar streefden met het UCP, de nieuwe psychiatrische afdeling van het UMC Groningen - het ‘normaalste gebouw op het ziekenhuisterrein’.

Met een gelaagd, doordacht ontwerp is het gelukt om van het UCP géén kille kliniek te maken waarin patiënten alleen maar patiënt zijn, maar een plek waar mensen beter kunnen worden - een healing environment. Om dit te bereiken hanteerde het ontwerpteam drie uitgangspunten: dat patiënten omringd worden door betekenisvolle ruimtes, dat ze zoveel mogelijk normaliteit ervaren en dat ze wakker worden met de zon.

De patiëntenkamers in het UCP hebben allemaal ochtendlicht, zodat mensen wakker kunnen worden en in hun vensterbank kunnen zitten met de zon op hun gezicht. Licht heeft echter de hele dag door invloed op het menselijke bioritme; daarom ‘volgt’ het licht de patiënten van het UCP, met middag- en avondlicht in de huiskamers. De patiëntenkamers hebben daarbij bewust geen uitzicht op de ‘ziekenhuiswereld’ van het UMCG maar op een woonwijk: op de meerkoeten in de singel, op ouders die met hun kinderen onderweg zijn naar school, op de dagelijkse dingen van de stad. Zo staan de patiënten van het UCP op afstand toch middenin het leven.

Om normaliteit te creëren heeft het interieur een huiselijke uitstraling. Zo zijn er in alle ruimtes (suïcidebestendige) gordijnen, zelfs in de patiëntenkamers, waardoor mensen de regie hebben over hun eigen dagritme; ook is er gekozen voor veel vast meubilair, wat zorgt voor een aangeklede sfeer. In de kamers zijn de vensterbanken zó breed gemaakt dat ze zelfs gebruikt kunnen worden als logeerbed – uniek voor de psychiatrische zorg.
Daarbij is het ook belangrijk – want normaal – dat mensen naar buiten kunnen. Centraal in het gebouw ligt daarom een grote groene binnentuin, die voor iedereen in het UCP toegankelijk is: patiënten, bezoekers, medisch personeel en onderzoekers; daa
aast zorgt de patio door het gebouw heen voor uitzicht op het groen.

Voor psychiatrische patiënten is het extra belangrijk dat een ruimte prettig is om in te verblijven en afleiding biedt - betekenisvol is. Dit idee is in iedere ruimte van het UCP doorgezet, van de entreehal met het grand café tot in de patiëntenkamers, van de therapieruimtes tot de gangen. Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van natuurlijke materialen, en van passende kleuren die zich voegen naar het karakter van ruimte. Door het slim inzetten van licht, uitzicht, vensterbanken, wayfinding, materialen en kleuren kan een ontwerp immers de manier waarop mensen een ruimte beleven en zich in die ruimte voelen, bijsturen – in lijn met de behandeling waar mensen voor in het UCP zijn.

Het nieuwe Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) vervangt bestaande, verouderde huisvesting uit de jaren zestig, en is onderdeel van een grotere ve
ieuwingsoperatie - ‘UMCG bouwt’. De nieuwbouw bestaat uit een poliklinisch entreegebouw met therapie- en onderzoeksruimtes en een kliniek voor dagbehandeling- en patiëntenkamers, die verbonden zijn door twee ‘kloostergangen’ rond een groene patio.

Deze kloostergangen zijn ingericht met brede vensterbanken als informele plek om te zitten - zelf of met anderen, op de grens tussen binnen en buiten. Ook loopt door deze gangen heen de muurschildering ‘De Tuin van de Kunstenaar’ van FreelingWaters – een gelaagd, fantasierijk werk waarmee mensen even uit hun ‘rol’ van patiënt kunnen stappen.

De kliniek met de kamers, waar patiënten eventueel langer verblijven, is bewust aan de stadskant van het complex ontworpen, naast de Oosterparkbuurt en gericht op het oosten - en dus de zonsopgang; de polikliniek, waar mensen - al dan niet van buitenaf - voor een afspraak komen, ligt juist aan de kant van het Centraal Medisch Complex van het UMCG.

In het gebouw is ruimte voor patiëntenzorg, maar ook voor onderzoek en onderwijs. Het UCP wil mensen met een psychiatrisch ziektebeeld namelijk de beste diagnostiek en behandeling geven, en daarbij speelt wetenschappelijk onderzoek een belangrijke rol. Door kennisontwikkeling en de klinische toepassing ervan hand in hand te laten gaan, kan de prognose van psychiatrische patiënten aanzienlijk worden verbeterd. Het ontwerp ondersteunt daarom zorg- en onderzoeksprocessen. Het nieuwe UCP is een geborgen en vriendelijke thuisomgeving voor patiënten, waar medewerkers en onderzoekers tegelijkertijd op een veilige en gestroomlijnde manier hun werk kunnen doen.

Het ca. 15.500 m2 grote gebouw is, met oog op duurzaamheid en hergebruik, zo opgezet dat functies in de toekomst makkelijk veranderd kunnen worden. Zo verbindt een luchtbrug het UCP met het hoofdcomplex van het UMCG. Deze brug heeft twee belangrijke functies: het is de inpandige verbinding met het gehele ziekenhuiscomplex, voor patiënten die ook andere zorg nodig hebben; daa
aast dient de luchtbrug ook als schakel met de collectieve voorzieningen als de centrale keuken. Bij het ontwerp is rekening gehouden met de flexibiliteit en uitbreidbaarheid van de installaties, maar ook met de aardbevingsbestendigheid van de constructie.