Werken met een architect

Als particuliere opdrachtgever wil je een huis dat past bij jouw leven: comfortabel, gezond, mooi én duurzaam. Misschien wil je wonen en werken combineren, of heb je wensen op het gebied van circulariteit of toegankelijkheid.

Een BNA-architect vertaalt jouw ideeën naar een ontwerp én begeleidt het hele bouwproces – van eerste schets tot oplevering. Of het nu gaat om nieuwbouw of verbouwing, woning of bedrijfspand: via onze zoekmachine vind je een BNA-lid met het juiste specialisme.

Kies je voor een BNA Erkend Bureau, dan kies je voor kwaliteit, integriteit en zekerheid. Elk lid werkt volgens de gedragscode van de branchevereniging en is professioneel verzekerd. Wel zo geruststellend.

De 3 fases

Zelf een huis (laten) bouwen is een bijzonder en intensief traject. Vanaf het moment dat je een optie hebt op een kavel, komt er veel op je af. Een architect helpt je om overzicht te houden en keuzes te maken die passen bij jouw wensen en mogelijkheden.

Het traject bestaat grofweg uit drie fasen:

1. De voorfase – inventariseren van wensen, budget en locatie

2. Ontwerp en bouw – van eerste schets tot en met de uitvoering

3. Nazorg – afronding, oplevering en in gebruik nemen van de woning

De voorfase

1. Oriëntatie
Als je besluit om zelf te gaan bouwen, is het belangrijk om te bepalen wat je wil. Dat kan je doen door enkele cruciale vragen te beantwoorden, zoals:

Wat vind je mooi?
Kijk op straat, bekijk bladen en websites, leg een map aan van beeldmateriaal.

Waar ga je bouwen?
Informeer naar beschikbare kavels bij gemeente, makelaars, projectontwikkelaars, bouwbedrijven en via internet. Houd rekening met aan- of afwezigheid van voorzieningen, bestemmingsplan, enzovoort.

Welke functies moet het bouwobject krijgen?
Denk na over zaken als het aantal kamers, eventuele toekomstige gezinsuitbreiding of een (toekomstig) kantoor aan huis.

Hoe zit het met de planning en budget?
De vier grootste financiële posten zijn de aanschaf van de grond, de bouw van de woning, de inrichting en buitenvoorzieningen. Past dit allemaal binnen het budget? En wanneer heb je het te bouwen object nodig? Het is in alle gevallen verstandig om op zijn minst een globale planning vast te stellen.

2. Alleen bouwen of met anderen?
Zelf bouwen kun je alleen doen, maar ook met anderen. In het laatste geval heet dat collectief opdrachtgeverschap (CPO). Je verstrekt dan een opdracht samen met anderen. Dat heeft verschillende voordelen, zoals inkoopvoordeel en het delen van kosten. Het brengt ook een aantal aandachtspunten met zich mee, zoals de vereiste eensgezindheid.

Is er maar één opdrachtgever, dan is er sprake van individueel opdrachtgeverschap. Dat brengt doorgaans hogere kosten met zich mee, maar heeft als voordeel dat er geen rekening hoeft gehouden te worden met wensen en meningen van anderen.

3. De keuze voor een architect
Bij de keuze voor een architect draait het in de eerste instantie om de vraag of zijn werk je aanspreekt. Je kan dat op straat bewonderen, of via internet. Ook is het mogelijk om documentatie bij een of meerdere architecten op te vragen.

Maar, het is ook van groot belang dat het klikt met de architect. Maak dus eerst vrijblijvend kennis, bijvoorbeeld via de Architectenwinkel. Bereid je goed voor op het eerste gesprek. Bespreek wat de architect voor kan betekenen en vraag ook referenties op. Informeer ook naar professionaliteitskenmerken: beschikt de architect bijvoorbeeld over een beroepsaansprakelijkheidsverzekering? Handig voor als er iets mis gaat!

Architecten die zijn aangesloten bij de BNA, hebben al deze kwesties goed geregeld. Bovendien kunnen instanties van de BNA bemiddelen wanneer er in de samenwerking onverhoopt iets misgaat.

Het ontwerp- en bouwproces

De samenwerking met een architect kent een aantal fasen, die hier stuk voor stuk kort worden omschreven. Zelf bouwen bestaat vrijwel altijd uit een lang en complex proces. Dat klinkt misschien afschrikwekkend, maar dat hoeft het niet te zijn. Zeker niet als je je laat bijstaan door een architect. een architect is immers in staat om de wensen zo optimaal mogelijk te verwezenlijken. Daarnaast neemt hij veel zorgen uit handen. Hieronder staan de stappen van het ontwerp- en bouwproces omschreven.

1. Bepaling van de werkzaamheden

Misschien kan je de architect al voor het verstrekken van de opdracht een compleet programma van eisen/wensen overhandigen. Maar misschien kan hij, vanuit zijn expertise, alternatieven aandragen waardoor hij je op andere, betere ideeën brengt. Dit adviestraject kan je vooraf als aparte opdracht verstrekken (om daarna te kijken of je met de architect verder wil), of opnemen als onderdeel van de hele opdracht.

De andere werkzaamheden zijn onder te verdelen in de ontwerpfase, de voorbereiding op de bouw en de bouw zelf. De architect is in te schakelen voor één, twee of alle fasen. Deze laatste optie heeft vaak een positieve invloed op de kwaliteit van het eindresultaat.

2. Het verstrekken van de (deel)opdracht
Zodra het budget vastligt, is de architect er verantwoordelijk voor dat het (bij een gelijkblijvende opdracht) niet overschreden wordt. Neem daarom in de opdracht in elk geval op:

– budget (voor álle kosten);
– planning;
– een globaal programma van eisen (wat gaat er zo ongeveer gebouwd worden);
– kwaliteit;
– de werkzaamheden van de architect.

Overweeg ook om zogenaamde uitstapmomenten in te bouwen. De oplevering van het voorlopig ontwerp leent zich daar goed voor. Je krijgt dan voor het eerst te zien wat het gaat worden. Misschien valt het tegen. Dan is het handig om de samenwerking te kunnen beëindigen voordat het vervolgtraject ingaat waarbij grote bedragen gespendeerd gaan worden.

Het is dus handig een gefaseerde opdracht te verstrekken, die voor elke fase een honorarium voor de architect bevat en de mogelijkheid om te stoppen.

3. Afstemming wensen en randvoorwaarden
De architect kent de markt en de kosten en zal beoordelen of de wensen realistisch zijn in relatie tot het budget. Gesprekken hierover monden uit in eerst een globaal – en daarna een definitief programma van eisen. Daarmee gaat de architect aan de slag.

4. Het voorlopig ontwerp (VO)
Met tekeningen van de gevel, doorsneden, contouren en wellicht een maquette en een 3D-presentatie wordt in deze fase globaal duidelijk gemaakt hoe het object er uit zal gaan zien. Het VO vermeldt ook de te gebruiken materialen en geeft een globale kostenraming.

5. Het definitief ontwerp (DO)
Het DO is geen nieuw ontwerp, maar een uitwerking van het VO waarin alle door jou en de architect besproken wijzigingen verwerkt zijn. Hiermee krijg je dus te zien hoe het object er daadwerkelijk uit gaat zien. Alles heeft nu een definitief karakter. Aan de hand van het DO voert de architect wettelijk verplichte berekeningen uit over onder meer daglichttoetreding, ventilatie en energieprestatie.

6. De bouwvoorbereiding
Met het DO in de hand wordt een bouwvergunning bij de gemeente aangevraagd. Een architect beschikt over de expertise en ervaring om discussies met de afdeling Bouwtoezicht op efficiënte wijze aan te gaan. Bovendien heeft een aanvraag al snel een streepje voor bij de beoordelaars van Bouwtoezicht en Welstand als een architect het indient. Ook voor hen is het prettig om met iemand te communiceren die weet waar hij het over heeft.

Bij de bouwvoorbereiding hoort ook het maken van het bestek (de detailtekeningen). Op basis van dit document zullen aannemers hun offerte uitbrengen.

7. De keuze voor de aannemer
Wie gaat de bouw uitvoeren? De architect kan meerdere, in zijn ogen geschikte aannemers, vragen om een offerte in te dienen. Ook kan je besluiten één aannemer te benaderen. Bijvoorbeeld op aanbeveling van anderen, of omdat de architect goede ervaringen met hem heeft opgedaan. De architect zal de offerte inhoudelijk beoordelen om te zien of het aansluit op het bestek.

8. De uitvoering
Zodra de bouw van start gaat, kan de architect als directievoerder zijn waarde bewijzen. Want hoewel alles vastligt, zal iemand toch in de gaten moeten houden of de vele betrokken partijen zich wel aan de afspraken houden. Worden inderdaad de juiste materialen gebruikt? Loopt alles nog steeds volgens planning? Is er niets vergeten? Als expert en ervaringsdeskundige zal niets de architect ontgaan.

9. De oplevering
Na maanden, en vaak jaren, van voorbereiding en hard werken staat jouw droom eindelijk overeind. Reden voor een feestje, maar niet voordat alles uitvoerig is gecontroleerd. De praktijk leert dat er vrijwel altijd iets ontbreekt of niet helemaal volgens de afspraken is opgeleverd. De architect voert een inspectie uit en kan gebreken constateren en met de aannemer bespreken hoe het zo snel mogelijk wordt opgelost.

De nazorg

Na de voorlopige oplevering kun je je huis, kantoor of winkel in gebruik nemen. Eventuele gebreken worden binnen het eerste half jaar kosteloos hersteld. De architect helpt bij het afhandelen van klachten en controleert de eindafrekening van de aannemer. Zo zorgt de architect er ook ná de bouw voor dat jij zorgeloos kunt genieten van het eindresultaat.

Alle leden van de BNA zijn houden zich aan de BNA Gedragscode. Deze zijn gebaseerd zijn op de volgende hoofdregel:
De architect is gehouden de opdrachtgever onafhankelijk en deskundig in een vertrouwenspositie als adviseur terzijde te staan. De architect behartigt de belangen van de opdrachtgever naar beste weten en kunnen, in het besef niet alleen verantwoordelijk te zijn jegens de opdrachtgever, maar ook tegenover de samenleving, de omgeving en de collega’s.

Als je vindt dat een BNA-architect zich niet aan deze gedragscode houdt, kun je een klacht indienen bij het College van Toezicht van de BNA. Dit College bestaat uit ervaren architecten en onafhankelijke juristen die erop toezien dat het vak op de juiste manier wordt uitgeoefend. Mocht je het niet eens zijn met een uitspraak van het College, dan kun je in beroep gaan bij de Raad van Beroep.

Er zijn wel kosten verbonden aan het indienen van een klacht:

• BNA-leden, opdrachtgevers en leden van zusterverenigingen betalen geen administratiekosten.
• Voor anderen geldt een bijdrage van €650 bij het College van Toezicht en €350 bij de Raad van Beroep.

Als je klacht (deels) gegrond wordt verklaard, krijg je deze kosten terug.

Klachten tussen architecten onderling worden pas behandeld als zij eerst geprobeerd hebben het probleem via bemiddeling op te lossen. Een speciaal aangewezen deken kijkt dan of verdere stappen nodig zijn.

Aanbestedingstafel

Oplossingsagenda
De BNA zet zich al jaren in om de zorgelijke aanbestedingssituatie te doorbreken. Via de lobby in Den Haag en Brussel verbetert stap voor stap het systeem. Maar de praktijk blijft weerbarstig. De sleutel tot verbetering van die praktijk ligt in voortdurende ketenbrede discussie en kennisdeling. Daarom organiseert de BNA periodiek bijeenkomsten met architecten, opdrachtgevers, adviseurs en andere relevante stakeholders onder de noemer van De Aanbestedingstafel.

Draagvlak en resultaat
De belangrijkste uitkomst van de Aanbestedingstafels is, naast wederzijds begrip, een breed draagvlak om de krachten te bundelen en concrete acties te initiëren om tot verbetering van de aanbestedingspraktijk te komen. Een concreet resultaat is de Richtlijn Gezonde Architectenselecties. Ook in de toekomst zal de BNA de dialoog binnen de keten stimuleren om concrete acties te initiëren en gezamenlijk uit te rollen.

KOMPAS Light

Online aanbestedingstool biedt vereenvoudiging, transparantie en lastenverlichting.

Onervaren opdrachtgevers
Architecten hebben veelvuldig te maken met onervaren opdrachtgevers. Ook bij Europese aanbestedingen is dat een probleem. Dat manifesteert zich in onduidelijke uitvragen, buitensporige eisen, juridische fouten en oplopende deelnamekosten. Niemand heeft daar baat bij. Veel geschikte architectenbureaus kunnen niet meedoen of komen niet uit de kosten en de opdrachtgever krijgt uiteindelijk vaak niet wat hij wil. Om deze opdrachtgevers behulpzaam te zijn is er KOMPAS light, een handige online applicatie die opdrachtgevers stapsgewijs een aanbestedingsleidraad helpt op te stellen. Het is het instrument om een toegankelijke en efficiënte architectenselectie op te stellen.

Verschillende procedures
KOMPAS light ‘ondersteunt’ meerdere selectieprocedures: aanbesteding van architectendiensten, prijsvraag, ontwikkelcompetitie en in de nabije toekomst ook zogenaamde design build aanbestedingen (opdrachten waarbij het ontwerp en de uitvoering als één contract wordt aanbesteed).

Breed draagvlak
KOMPAS light is een productie van Architectuur Lokaal in nauwe samenwerking met de BNA en andere partijen (Atelier Rijksbouwmeester/RVB, PIANOo, EL&I, NEPROM, VNG en NLPB). Het biedt voor alle stakeholders de nodige vereenvoudiging, transparantie en lastenverlichting, en wordt breed onderschreven door de Rijksoverheid, VNG, BNA, andere brancheorganisaties en adviseurs.

Manifest Beter Aanbesteden

Handzame spelregels voor een proportionele en effectieve aanbesteding van architectendiensten.

Noodzaak
De aanbestedingsregels zijn in de afgelopen jaren verbeterd. Helaas blijft de aanbestedingscultuur achter. Architecten lopen nog te vaak op tegen stroperige procedures, rigide eisen, onduidelijke uitvragen en buitensporige deelnamekosten bij aanbestedingen. Dat ondermijnt de vitaliteit van de branche en holt het Nederlandse architectuurklimaat uit. Fred Schoorl: ‘Alle goeie bedoelingen ten spijt leidt het Europees Aanbesteden bij architectenbureaus tot een perverse uitputtingsslag, niet tot ‘gezonde marktwerking.’ Ook opdrachtgevers worstelen met de vanuit Brussel opgelegde aanbestedingsplicht.

Twintig tips voor Beter Aanbesteden
Om het proces van aanbesteden effectiever en efficiënter te maken en daarmee ook tot een beter resultaat voor de opdrachtgever te komen, geven de BNA, VNconstructeurs, BouwregieNetwerk en Architectuur Lokaal samen met opdrachtgevers twintig aanwijzingen in het Manifest Beter Aanbesteden. Aanbesteden van architecten en constructeurs werkt beter als de opdrachtgever weet wat hij wil, de ambities realistisch zijn, de subjectieve klik met een bureau meeweegt en de aanbestedingsprocedure proportioneel en transparant is.

Download
Het Manifest Beter Aanbesteden kan hierboven gedownload worden.