Rechtsbescherming bij aanbesteden is aanfluiting

Rechtsbescherming werkt niet

Onlangs is het officiële eindrapport van het eerder aangekondigde onderzoek naar de rechtsbescherming bij aanbestedingen door EZK gepubliceerd. Dit rapport beschrijft heel goed wat er mis is. Klagen over een aanbesteding heeft bar weinig zin. De adviezen van de klachtloketten van aanbesteders en van de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE) komen veel te laat en worden niet opgevolgd, want de aanbesteding dendert door en de adviezen zijn niet bindend. Een kort geding bij de voorzieningenrechter is de enige echte optie om tijdig een bindende uitspraak te krijgen over een aanbestedingsgeschil. Maar die procedure is kostbaar en onzeker en past niet goed bij de ervaren problemen. Effectief hoger beroep is er niet voor ondernemers. Het is dus niet raar dat ondernemers nauwelijks gebruik maken van rechtsbescherming. Fred Schoorl, directeur BNA, denkt dat dit niet alleen een probleem voor ondernemers is. ”De overheid presenteert zich als onaantrekkelijke opdrachtgever en beleidsdoelen als bevordering van de toegang van het MKB en het stimuleren van duurzaamheid en innovatie komen niet van de grond.”

Gemiste kansen

Het rapport benoemt ook mogelijke verbeteringen. Binnen de Klankbordgroep, die het onderzoek begeleidde, was op hoofdlijnen consensus hoe die vertaald kunnen worden naar een effectief, samenhangend systeem voor rechtsbescherming. De beleidsvoornemens van de Staatssecretaris staan daar echter haaks op. De BNA waardeert de voornemens om de route langs de burgerlijk rechter te verbeteren, maar is fel gekant tegen de beoogde uitholling van de klachtafhandeling, waarbij de CvAE op een zijspoor gezet wordt. Voor veel architecten is een laagdrempelige klachtregeling de enige reële vorm van rechtsbescherming. “Investeren in professionalisering van de klachtafhandeling door aanbesteders is prima”, aldus BNA-jurist Michel Geertse, “maar professionalisering kan niet in de plaats treden van rechtsbescherming. Als klachten niet serieus genomen worden, moet er een stok achter de deur zijn. Anders gaat het bergafwaarts.”

Onafhankelijke instantie

Verplichte eigen klachtenloketten gaan de problemen niet oplossen. De meeste aanbesteders hebben al zo’n loket. Een papieren verplichting is onvoldoende om een serieuze en professionele omgang met klachten te bewerkstelligen. Daarom wil de BNA dat de CvAE als onafhankelijke instantie op verzoek van een benadeelde ondernemer de klachtafhandeling kan controleren en een advies uitbrengt. Het voornaamste probleem is dat adviezen nu te laat komen en niet opgevolgd worden. Daar moet dus een slag gemaakt worden. Wat de BNA betreft mag straks uitsluitend gemotiveerd afgeweken worden van de adviezen van de CvAE (comply or explain). Om tijdige adviezen mogelijk te maken, moet anders met bezwaren omgegaan worden. De huidige praktijk van eerst vragen stellen en pas daarna een klacht indienen is omslachtig en tijdrovend. Reeds tijdens de inlichtingenronde moet een onderscheid gemaakt worden tussen inhoudelijke bezwaren en vragen om opheldering. Het eigen klachtenloket kan adviseren op deze bezwaren. Als antwoorden uitblijven of ondermaats zijn, kan de betreffende ondernemer zich wenden tot de onafhankelijke instantie voor een second opinion. Indien nodig, moet de aanbesteding tijdelijk opgeschort worden, zodat het advies van de onafhankelijke instantie nog impact kan hebben op de lopende aanbesteding. Door klachtafhandeling slim in het aanbestedingsproces te programmeren, kan een noodzakelijke opschortende termijn beperkt blijven.

Oproep

De BNA roept de Tweede Kamer op om zich in te zetten om de rechtsbescherming bij aanbesteden voor eens en altijd te verbeteren, zodat er een eind komt aan de hardnekkige cultuur van slikken of stikken. De BNA heeft haar standpunten om tot een verbetering te komen ook reeds kenbaar gemaakt als mede-initiator en ondertekenaar in de brief van MKB Nederland en VNO-NCW en de gezamenlijke brief van de bouwende branches.