Bouwen kan sneller, zonder concessies aan kwaliteit en duurzaamheid
Architectenbureaus in Nederland doen vandaag een oproep aan de politiek: benut hun kennis en vakmanschap om de woningbouw sneller van de grond te krijgen, zonder concessies te doen aan kwaliteit of duurzaamheid. Vanuit hun dagelijkse praktijk presenteren architecten, verenigd in de Koninklijke Bond van Nederlandse Architectenbureaus, vijf concrete adviezen aan de campagnevoerende partijen.
De urgentie is groot: starters en ouderen wachten al te lang op passende woningen. Toch blijven veel bouwprojecten steken in regels, versnippering en gebrek aan regie. Architecten zijn bij het merendeel van de bouwprojecten betrokken en weten waar het stokt – én hoe het beter kan. Zij ontwerpen niet alleen, maar verbinden belangen, toetsen haalbaarheid en houden overzicht van begin tot eind.
“Architecten staan midden in de bouwpraktijk, kennen de regels én de ruimte ertussen. Zij weten wat er nodig is om een plan haalbaar te maken. Architecten zijn bovendien de enige partij die vanuit het belang van anderen denken,” zegt Jeroen de Willigen, voorzitter van de BNA. “In de bestaande stad kun je sneller, duurzamer en goedkoper bouwen, omdat daar al veel is. En juist daar hebben we architecten voor: om van complexiteit iets maakbaars te maken zodat er echt gebouwd wordt.”
Vijf adviezen vanuit de architectuur
- Start waar het kan, in de bestaande stad
De snelste winst ligt in de bestaande stad, waar infrastructuur al aanwezig is. Door leegstaande panden te herbestemmen, daken te benutten en functies te mengen, kunnen compacte woningen ontstaan voor starters en ouderen – dicht bij voorzieningen en openbaar vervoer. En ook nieuwbouw is het meest efficiënt als dit gebeurt waar werk, infrastructuur en andere voorzieningen al beschikbaar zijn.
- Houd lokale regie, zet in op stadsbouwmeesters
Waar stadsbouwmeesters, lokale en provinciale adviseur en supervisoren worden ingezet, lopen bouw- en ontwikkelprocessen beter. Zij helpen beleid te vertalen naar uitvoerbare plannen. Zij zorgen dat kwaliteit en haalbaarheid in balans blijven en projecten voorspelbaarder worden.
- Investeer in langdurige samenwerking, maak opdrachten grootschaliger
Door vaste samenwerkingen tussen opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers leren partijen elkaar kennen en groeit het vertrouwen. Dat versnelt processen en voorkomt dat projecten telkens opnieuw moeten worden opgestart. De architect is gewend die samenhang te organiseren, dat is ook zijn vak.
- Bevorder een aanbestedingsklimaat waarin kwaliteit wordt beloond
De huidige aanbestedingspraktijk is vaak onnodig complex en zorgt niet voor een eerlijk speelveld. Het dwingt architectenbureaus tot grote investeringen en ongezonde competitie. BNA pleit voor meer uniformiteit, proportionaliteit en eerlijke beoordeling. Daarom presenteert de branche de Handreiking proportionele selectie architecten bij aanbestedingen en opent per 1 januari 2026 het Gemeenteloket Aanbesteden om gemeenten te ondersteunen bij gezonde, uitvoerbare uitvragen. BNA rekent erop dat de handschoen wordt opgepakt door beleidsbepalers, opdrachtgevers en andere stakeholders, waaronder tenderbureaus.
- Bouwen zonder vergunning met de ‘Architect aan Zet’
In pilots in Groningen en Rotterdam blijkt dat architecten, wanneer zij zelf verantwoordelijk zijn voor de vergunning, sneller kunnen bouwen binnen de regels – zonder verlies van kwaliteit of toezicht. BNA roept steden op vaker de architect aan zet te laten om zo te versnellen zonder kwaliteitsverlies.
Met deze adviezen wil de BNA politieke partijen inspireren om de kracht van de architect structureel in te zetten bij de grootste bouwopgave van Nederland: bouwen voor nu én voor later, met oog voor mens, stad en leefomgeving.
