Introductie

In 2011 besloten 8 gezinnen om in de vorm van een CPO een nieuw landgoed te realiseren. De kernwaarden binnen de CPO waren zorg voor elkaar, voor natuur en landschap en voor milieu. De onderliggende visie: ‘het stichten van een duurzaam, natuurlijk en toegankelijk landgoed met collectieve voorzieningen voor de gehele omringende gemeenschap’.

Categorie toelichting

De keuze voor de categorie is op zich voor de hand liggend, hier is werkelijk sprake van een particuliere woonbeleving
Maar we hadden ook voor de overige categorieën kunnen kiezen. Het is een landgoed met een karakteristiek iconisch gebouw tussen twee dorpskernen, die van Malden en van Molenhoek. Een nieuw aangelegd natuurpad verbindt nu de beide dorpskernen via een groene route door een voorheen gesloten gebied waar mensen elkaar treffen en van het gebied met zijn biodiversiteit en zijn gebouw kunnen genieten. Kortom een stimulerende omgeving voor bezoekers en bewoners die sterk bijdraagt aan de lokale leefbaarheid en sociale cohesie. Met het landgoed is de planologische bestemming van het publiek toegankelijke natuurgebied naar de toekomst geborgd.

Het woonensemble is het hart van het landgoed en ligt op de grens van het open veld en de besloten laagte, de geheime vallei. De bewoners aan de oostkant kijken uit op heide, beboste helling en waterpartij. De bewoners aan de westkant kijken uit over het open veld van waaruit het gebouw met lange zichtlijnen zichtbaar is.
Het ontwerp heeft een sculpturale vormgeving en de 8 wooneenheden zijn samengevoegd in een gebouw met een centrale binnenplaats. Vanuit het landschap zelf past het gebouw in de maat van het huidige reliëf, openheid en weidsheid van het gebied, zonder daarin te detoneren.
De groene daken en de beplantingen in de patio’s en binnenplein geven het gebouw een groen karakter en het gebouw sluit zo aan op het landschap.

De centrale binnenplaats van het woongebouw is aangesloten op wandelpaden die door het landgoed gaan. Het binnenplein (de ontmoetingsplek) vormt de tegenhanger van de buitenplaats, waar het gebouw integraal deel van is. Het hart van het gebouw sluit zo direct aan op de omringende natuur.
Natuurlijk gaat het hier om het indienen van een gebouw. Maar meer dan dat, wij zijn vooral TROTS op deze groep opdrachtgevers die uiteindelijk gezamenlijk heeft durven door te zetten. We herinneren ons de gezellige avonden waarbij we als een soort ‘huisarts’ spreekuur hielden voor ieder individueel. De goed georganiseerde inspreekavonden voor buurt en belangenverenigingen en de bezwaarmakers. Het verdriet door het wegvallen van twee opdrachtgevers, de zoektocht naar nieuwe ‘buren’. De (financiële) crisis waardoor het plan flink moest worden ingekrompen. Maar bovenal het geduld om naar elkaar te luisteren. En dat acht jaar lang.

Ontwerp toelichting

In het PVE dat wij ontvingen was de belangrijkste vraag het ontwerpen van een woonensemble met allure volgens de richtlijnen van de provincie Limburg, waarbinnen het aantal wooneenheden niet onmiddellijk te herkennen zouden zijn, ontworpen rondom een binnenplaats voor het gevoel van saamhorigheid.
In de landschapsvisie was sprake van goede aansluiting van het landgoed naar het omringende landschap.

Het ontwerp betreft een gebouw rondom een binnenplaats met daarin drie entrees die naar buiten toe uitwaaieren en de bezoekers met ‘open armen’ ontvangen en naar binnen naar het hart van het woonensemble begeleiden . Aan de westzijde hebben de woningen een verdieping die als individuele ‘torentjes’ boven het dak uitsteken. In de toekomst zal er alleen een groen basement (begane grond) worden ervaren die opgaat in het landschap met daarop de verschillende ‘witte’ opbouwen die mooi mee kleuren met de dag en het seizoen. Het natuurlijk aanwezige reliëf is gebruikt om de woningen aan de oostzijde een verdieping lager te leggen waardoor het mogelijk is meer groen dak te maken maar ook vanuit de binnenplaats de lager gelegen kuil met waterplas goed te ervaren

Binnen dit bouwvolume was het een mooie uitdaging om na de individuele gesprekken ook alle 8 gezinnen met hun eigen wensen en budget een plek te geven in het gebouw. Dit is tot volle tevredenheid tot stand gebracht.
Er is ingetogen krachtige architectuur gebruikt die na verloop van tijd, met het meer groen worden van het gebouw, zorgt voor een natuurlijk evenwicht met de omgeving. Er is gekozen voor een bescheiden pallet aan materialen (betonblokken en stucwerk) en kleuren. Voor de bewoners is er door het toepassen van veel glas aan de landgoedzijde een optimale woonbeleving en ervaring van de natuur en zijn seizoenen op het landgoed gerealiseerd. Aan de binnenplaatszijde is er bij iedere woning sprake van een eigen bescheiden patio maar door hetzelfde gebruik in gevelstenen en hagen blijft het een eenheid gezien vanaf de binnenplaats.
Het dak van de begane grond van de woningen als ook de verdieping met de dakopbouwen zijn gebouwd van CLT (kruislaaghout) dat al dan niet in zichtwerk is uitgevoerd. Het gebouw is energiezuinig door optimale isolatie, het gebruik van bodemwarmtepompen en zonnepanelen.
We dienen het gebouw nu in maar het heeft waarschijnlijk pas over een jaar of tien een juiste symbiose met zijn omgeving. Dan zullen hagen, daken en omringend groen het gebouw wat meer hebben ‘opgenomen’.

Juryverslag

Er waren plannen om een snelweg door het voormalig landbouwgebied bij Molenhoek aan te leggen, en een projectontwikkelaar wilde er een nieuwe woonwijk bouwen; plannen waartegen omwonenden zich fel verzetten. Met dank aan een collectief van 15 particuliere opdrachtgevers annex natuurliefhebbers is er uiteindelijk 14 hectare natuur gerealiseerd, die beheerd wordt door de bewoners en de boer die verderop woont.

Het nieuwe landgoed De Lage Lier is tot stand gekomen via de rood-voor-groen regeling waarbij in ruil voor natuurontwikkeling (kleinschalige) bebouwing gerealiseerd mag worden. Architect Vincenth Schreurs ontwierp acht ingetogen woningen in het – publiek toegankelijke – groen. De architect begeleidde de bewoners in het hele proces; sprak met elk gezin, maakte vervolgens de basisschets voor de woningen en bepaalde de positie in het ensemble aan de hand van woonwensen en budget. De huizen, geconstrueerd met kruislaminaathout en voorzien van eenvoudige grijze gevels en groene danwel zonnedaken, hebben spectaculair uitzicht op de natuur.

De jury vindt dit project voorbeeldstellend door de manier waarop wordt omgegaan met het landschap. Het groengebied is geconserveerd terwijl de biodiversiteit is verrijkt met nieuwe plantensoorten, gericht op het aantrekken van insecten en andere dieren. De woningen met hun grijze gevels en platte daken zijn tamelijk onopvallend in het groen geplaatst. De huizen openen zich naar de achtertuinen, die overgaan in het landschap, en hebben veel uitzicht en zon. Aan de straatkant vindt de jury het ontwerp wat minder overtuigen, doordat de samenhang ontbreekt. Als de tuinen en het terrein over vijf jaar volgroeid zijn, biedt dit project een prachtige woon- én natuurbeleving.