De BNA organiseerde in het voorjaar tien BNA Live-sessies om input te verzamelen over de kansen en uitdagingen die nu spelen in het vakgebied. En, belangrijker nog, hoe de BNA hierop inspeelt. Duidelijk werd dat iedereen – leden én niet-leden – de noodzaak voelt om de maatschappelijke positie van de architect te versterken, maar dat zowel de bond als bureaus hiervoor aan de lat staan.

BNA Live is een jaarlijkse reeks bijeenkomsten bij leden door heel het land. Directeur Anne Schroën en een van de bestuursleden gingen in elk van deze sessies met leden in gesprek over de opgaven waar architecten voor staan en de rol die de BNA hierin kan spelen. Wat opviel is dat bij veel van deze sessies ex-leden aanwezig waren. Zij toonden zich bereid mee te denken en spraken zich positief uit over de vernieuwde koers en positie van de BNA.

Solidariteit in aanbestedingen
Want die positie is nodig, dat was de consensus van de sessies. Architecten voelen druk aan alle kanten, van onvoorspelbaar beleid tot het ‘rampzalige aanbestedingstraject’. Steeds meer taken worden van hen afgeknibbeld, waardoor zij zich ondergewaardeerd voelen bij gemeenten. ‘We hebben ons de kaas van het brood laten eten’, zei een van de deelnemers.

Om de maatschappelijke rol van de architect in het realiseren van bouw- en klimaatdoelen terug te pakken, wijzen deelnemers op het belang van zichtbaarheid buiten de architectenbubbel. Hun meerwaarde voor opgaven als wonen, duurzaamheid en leefbaarheid moet meer gaan leven in het publieke beeld via de media en politiek. Veel leden hebben daarom behoefte aan een gezamenlijke strategie vanuit de BNA.

Maar om een eenduidige boodschap te verkondigen, wordt ook aanspraak gedaan op de solidariteit van architectenbureaus. Een verenigd front maakt pas impact als er volgens duidelijke waarden wordt gewerkt. Bijvoorbeeld door niet te prijsduiken – waar volgens leden vooral grote bureaus een voorbeeldfunctie in hebben – en door je bij misstanden te laten horen.

Voor het laatste roept Schroën leden op het BNA-Aanbestedingsloket te gebruiken. Door goede en slechte voorbeelden te verzamelen kan inzichtelijk worden gemaakt waar tijd en geld in het traject verdampen. De BNA kan dat gebruiken voor terugkoppeling naar Den Haag om zo aan de knoppen te draaien voor een betere aanbestedingsklimaat.

Verantwoordelijkheden borgen
Leden maakten zich in de sessies ook sterk voor de positie van de architect als kwaliteitsborger. Zij wijzen op praktijken uit landen als Duitsland, waar architecten veel bredere verantwoordelijkheden hebben. Bijvoorbeeld door aan de lat te staan voor het indienen van een omgevingsvergunning of welstandsaanvraag. Deelnemers zien het openbreken van deze discussie, zo ook die over de mogelijkheid van vaste honoraria, als een belangrijke bijdrage van de BNA.

Die bijdrage kent meerdere vormen. Zo wordt gewerkt aan een vernieuwde Standaardtaakbeschrijving (STB) en de DNR 2025, documenten waarmee architecten hun positie naar opdrachtgevers toe kunnen versterken. Ook verkent de BNA een experiment om tenders ‘BNA-approved’ te maken. Dit moet opdrachtgevers bewustmaken van wat tenderen werkelijk kost en hen stimuleren goede uitvragen te schrijven.

Behoefte aan lokale kringen
In meerdere sessies werd de behoefte uitgesproken om lokale samenwerkingen tussen BNA-leden op te zetten of te versterken. Leden ervoeren dat vroeger als waardevolle mogelijkheden tot sparren, kennis en ontmoeting, maar betreuren dat veel van deze lokale kringen zijn gefuseerd tot regionale kringen. Vaak met slechte opkomst door het gebrek aan een duidelijke structuur.

Volgens de deelnemers kunnen deze kringen met hulp van de BNA een bredere functie krijgen. Bijvoorbeeld door zo’n kring te laten fungeren als loket voor niet-architecten met vragen die van lokaal belang zijn. Ook is er animo voor een uitgebreidere ontmoetingsfunctie door architecten in deze kringen in contact te brengen met andere partijen in de bouwketen.

BNA als merk

Bijna alle deelnemers van de BNA Live-sessies staan achter de vernieuwde koers van de BNA. De dreiging dat de cao in 2024 niet meer algemeen verbindend verklaard zou worden door het dalende ledenaantal was een wake-up call, wat blijkt uit een intussen groeiend ledenbestand (15 procent meer dan vorig jaar) en de opzet of actualisatie van BNA-instrumenten zoals het Juridisch Loket en de DNR. Leden spreken zich daarbij vooral positief uit over het laagdrempelige en directe contact vanuit het nieuwe bestuur.

Leden en niet-leden lieten zich tijdens de sessies kritisch uit, maar telkens vanuit een bereidheid om gezamenlijk de schouders onder de opgaven te zetten. Zij hopen zich dat de BNA zich sterk kan positioneren en daardoor meer leden kan aantrekken, waarbij de jonge architect en kleine bureaus niet moeten worden vergeten.

Tot slot werd door een van de leden een toekomstbeeld geschetst: de BNA als merk. ‘Streef naar de situatie waarin opdrachtgevers met een BNA-lid willen werken, omdat dat een signaal van stabiliteit is. Daar kun je trots mee naar buiten treden.’

Journalist: Reinoud Hunting