Renovatie 94 woningen Van der Pekbuurt Amsterdam

De renovatie van 94 woningen in de Amsterdamse Van der Pekbuurt - in 1923 ontworpen door architect J. E. Van der Pek - is onderdeel van een grootscheepse vernieuwingsoperatie door woningcorporatie Ymere, die veel woningen bezit in het Amsterdamse tuindorp. De woningen zijn van binnen volledig vernieuwd, opnieuw gefundeerd, van binnen geïsoleerd, en met een warmteaansluiting voorbereid om op termijn van het gas af te gaan. Per woning is 120.000 euro geïnvesteerd. Om de renovatie te financieren zijn 115 huizen verkocht. Driekwart van de buurt blijft sociale huur. ‘Een bijzondere, grote opgave voor een corporatie, die knap is uitgevoerd’, aldus de jury. Dit project laat zien dat renovatie in plaats van sloop – een weg die nog te vaak als vanzelf wordt gekozen – de moeite waard is. Een sfeervolle buurt, sociale structuren maar ook de Van der Pekbuurt als beeldbepalende entree naar Amsterdam Noord blijft zo behouden. De jury vindt de aanpak van dit project voorbeeldstellend voor andere gemeentes, maar vraagt zich wel af of met de forse investering die gedaan is voldoende geld overblijft om elders woningen te bouwen. En of je deze beneden/ bovenwoningen voor eenzelfde prijs (2,5 tot 4,5 ton) kunt verkopen buiten Amsterdam. De kunst van deze renovatie schuilt vooral in wat je niet ziet; de houten kozijnen zijn teruggebracht, en op basis van historisch kleuronderzoek geschilderd in de oorspronkelijke groen- en okerkleuren. Opdrachtgever en architecten hebben de bewoners nauw betrokken, en ruimte gegeven aan een wooncoöperatie die zelf 30 huizen verhuurt en beheert. De collectieve binnentuin die zij hebben ingericht kan een ‘heel mooi plekje’ worden. Een wijk die al 100 jaar staat, is weer klaar voor de toekomst.

De architectuur en de stedenbouwkundige samenhang van deze wijk in Amsterdam Noord, gebouwd in de twintigerjaren van de vorige eeuw is in grote lijnen goed bewaard gebleven. Helaas waren de woningen zowel van buiten als van binnen in zeer slechte technische staat. De woningen waren nauwelijks geïsoleerd en de plattegronden voldeden niet meer aan de wensen van deze tijd. Door de vele aanpassingen aan de buitengevels hadden de blokken in de loop der tijd hun oorspronkelijke glans verloren. Het plaatsen van kunststof kozijnen en het verwijderen van allerlei originele details als dakkapelletjes, tuinmuren en voordeuren hadden de blokken een armoedige uitstraling gegeven. Ook de originele kleuren waren verdwenen. Jarenlang waren de bewoners van de Van der Pekbuurt onzeker over wat er met hun woningen zou gebeuren. De bewoners hadden last van vocht, tocht en schimmel. De sociale cohesie in de buurt verslechterde. Dit begon de buurt een slechte reputatie te geven. Van de 94 woningen in deze fase zijn 66 woningen door Ymere verkocht aan Dura Vermeer, die ze na renovatie verkocht heeft als koopwoningen. Mede met het geld dat deze woningen opbrachten renoveert Ymere verder aan de Van der Pekbuurt. De andere 30 woningen zijn door Ymere ingezet voor het realiseren van een wooncoöperatie met sociale woningen met de naam Copekcabana. Ook deze woningen zijn ingrijpend gerenoveerd, hebben een nieuwe fundering gekregen, zijn opnieuw ingedeeld en aan de buitenzijde in de originele staat teruggebracht. Wooncoöperatie Copekcabana is een vorm van collectief wonen. Gezamenlijk geven de bewoners vorm aan zelfbeheer en zelfbestuur. Het is een gemeenschap waarin men zaken met elkaar deelt, variërend van een gemeenschappelijke tuin tot een gezamenlijk huishouden. De bewoners zijn actief betrokken geweest bij de plannen voor de verbouwing. Een vertegenwoordiging van de wooncoöperatie is uitgenodigd om samen met de architect en Ymere in een aantal sessies te discussiëren over hoe ze hun woningen zouden willen indelen. Door een lid van Copekcabana, architect Bas van Vlaenderen, is een ‘kernplattegrond’ ontworpen die verder is uitgewerkt. Een vaste kern, met badkamer en keuken, geeft indelingsvrijheid aan de woningen. Bewoners kunnen hierdoor, al naar gelang hun eigen woonwensen, kiezen voor een ‘open’ plattegrond of juist voor een plattegrond met aparte kamers. De tuinen zijn samengevoegd tot één gemeenschappelijke tuin, waarin de bergingen op twee centrale plekken zijn geclusterd.

De wijk is een van de eerste tuindorpen van Amsterdam met zijn dorpse jaren ’20 architectuur. Architect Jan Ernst van der Pek ontwierp de stedenbouwkundige en architectonische opzet in 1916. Het tuindorp is tussen 1918 en 1926 gebouwd. Bepalend in het straatbeeld zijn de rode bakstenen muren, de geglazuurde gele bakstenen banden en de portieken die uit de gevels springen. De wijk is beschermd stadsgezicht. Als onderdeel van de gehele renovatie van de Van der Pekbuurt zijn in deze fase zeven bouwblokken gerenoveerd bestaande uit 94 woningen, 64 koopwoningen in opdracht van Dura Vermeer en 30 sociale huurwoningen in opdracht van Ymere. De woningen hebben een nieuwe fundering gekregen, behalve het blok aan het Meidoornplein, waar de fundering nog goed was. De woningen zijn hoogwaardig gerenoveerd, energiezuinig (A-label) en technisch voorbereid op het warmtenet van Amsterdam. De historische uitstraling van de woningen is in ere hersteld. De nieuwe houten kozijnen krijgen de originele kleuren uit de jaren ’20: okergeel, donkergroen en roodbruin. De woonblokken herbergen een grote variatie aan woningen. De buitenzijde van de woningen zijn in oude luister hersteld en van binnen gemoderniseerd, de indelingen zijn volledig nieuw. Alleen dragende bouwmuren en trappen zijn zoveel mogelijk behouden. De woningen zijn toekomstbestendig gemaakt met moderne indelingen met een ruimere badkamer en goede keuken. De renovatie van de buitenzijde van de bouwblokken is gebeurd aan de hand van de Richtlijn Buitenschil en in overleg met BMA (Bureau Monumenten & Archeologie) van Amsterdam. In de Richtlijn Buitenschil is per onderdeel aangegeven waaraan bij herstel, vervanging of vernieuwing van dat onderdeel moet worden voldaan. Aan de hand van historisch onderzoek zijn de originele kleuren bepaald die weer zijn teruggebracht. De woningen zijn nu energiezuinig en duurzaam verwarmd (Energie-Index gemiddeld 0,9. Label A). Verwarming en warmwater gaan straks geleverd worden door een aansluiting op het stadswarmtenet. De volgende fases waar we momenteel aan werken worden nu direct aangesloten op het warmtenet. Daarnaast zijn een groot aantal andere duurzame maatregelen getroffen, waaronder isolatie van de buitenmuren van binnenuit, een nieuw dak, nieuwe kozijnen (FSC-hout), mechanisch ventilatiesysteem en HR++ glas. Alle materialen tijdens de sloop zijn verzameld, gescheiden afgevoerd en krijgen hopelijk in de toekomst elders een duurzame bestemming.