Goed nieuws dus, maar tegelijkertijd ook frustrerend dat al die extremen zo lastig te managen zijn. Gefaseerde en onvolledige opdrachten, onkundige inkopers en een overheid die twijfelt over de flexibilisering van de arbeidsmarkt maken ons werk tot topsport. Gelukkig hebben we de BNA die ons ondersteunt.
Zijn we intussen door schade en schande wijs geworden in de bouwsector? Mwah, ten dele. Gebrek aan werk voerde tot een verzakelijking in de branche, en tot een belangstelling voor nieuwe niches. De BNA transformeerde mede om die reden zelfs van bond naar branchevereniging. Als ik door het land reis, ontmoet ik tegenwoordig dan ook veel architecten die intern hun zaken goed voor elkaar hebben en heel goed weten waar hun kansen liggen. Maar ik hoor ook waar onze opdrachtgevers, de overheid en markt nog steken laat vallen. De aanblik tijdens de crisis van vele leegstaande gebouwen leidde ook tot meer introspectie over bouwwoedes uit het verleden en respect voor gebouwen die wel konden worden hergebruikt. In zekere zin een voorbode van de fundamenteel nieuwe bouwwijzen voor duurzaamheid en circulariteit die, als de overheid nu eindelijk eens een stevig klimaatcrisisbeleid gaat voeren, de komende jaren tot volle wasdom kan komen.
Ondertussen zet de tweede belangrijke ontwikkeling in onze tijd, de digitale revolutie, gewoon door. Voor ons architecten heeft dit zeer ingrijpende gevolgen en het noopt tot flinke investeringen en continue om- en bijscholing van werknemers. Om met dat laatste te beginnen: dit is ook een mooie impuls tot zelfontwikkeling voor velen. Maar we merken nu ook hoe de digitalisering tot andere ontwerpprocessen en methodieken heeft geleid en de huidige taak- en fasebeschrijvingen, die nog uit het papieren tijdperk komen, achterhaald hebben gemaakt. Zijn we na VoDo- nu Vo-architecten (Thijs Asselbergs op Twitter) geworden? Volgens mij is er iets meer aan de hand. Mijn ervaring leert dat velen van ons nog steeds voor indiening gerede ontwerpen leveren, gewoon werktekeningen maken en esthetische directie voeren. Ook naar aanleiding van de vele gesprekken die ik de afgelopen tijd met collega’s maakte, concludeer ik dat er eerder sprake is van een verkeerd toepassen van fasebenamingen. Tot we de huidige standaarden uit het papieren tijdperk kunnen aanpassen, roep ik iedereen op om passende leveringsbeschrijvingen en -voorwaarden te gaan maken en op basis daarvan het honorarium te berekenen – en dus niet alleen op basis van old school terminologie.
Resten mij nog twee hamvragen op te werpen: zijn architecten een overbodige luxe, zoals sommige corporaties schijnen te denken? En is de renovatie van het Binnenhof een architectenrel (ANP) of juist een opdrachtgeversschandaal?
Ik zie vooral dat architecten zowel de dromers als de doeners van de gebouwde omgeving durven te zijn. Het zijn de architecten die werk maken van de leefbaarheid voor de door aardbeving geteisterde Groningers. Het zijn architecten die 475 miljoen euro – te besteden aan het belangrijkste gebouw van ons land – vertalen naar ruimtelijke en duurzame oplossingen en zo veel verder gaan dan slechts het correct aanbrengen van brandmelders en wifi-repeaters. Het is het BNA-onderzoek naar de Stad van de Toekomst dat regelrecht input levert voor de nieuwe omgevingsvisie NOVI van de Rijksoverheid. Het zijn architecten die massaal overstappen op BIM. Het zijn architectenbureaus die het manifest ‘Wij gaan Circulair Bouwen’ ondertekenen. En we zullen bovendien een heel diverse architectuurwereld nodig hebben om onze nationale bouwcultuur nog veel flinker op te schudden. It’s the Architect, stupid!
Hartelijk dank, collega-architecten, voor jullie inzet voor de BNA en daarmee voor onze architectuurcultuur, niet alleen door lid te zijn, maar door vaak nog veel meer te doen dan dat.
Nathalie de Vries