De afgelopen maanden heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken de ontwerp- en bouwbranche geconsulteerd over het voornemen van minister De Jonge om de bestaande normen voor MPG/GWP aan te scherpen en een nieuwe CO2 norm te introduceren. Een klankbordgroep heeft zich over de MPG/GWP-normen en een nieuwe CO2 norm gebogen. Ter afronding van het proces in de klankbordgroep heeft de BNA het ministerie per brief geïnformeerd over haar standpunten. Het BNA voorstel voor een praktijktoets krijgt mogelijk navolging, nu een brede coalitie zich aansluit.

Standpunt BNA
Het bepalen van de positie van de BNA is een intensief traject geweest. De input van meerdere experts bij BNA bureaus, onze duurzame ambassadeurs en de resultaten van onderzoek onder alle leden is daarbij het vertrekpunt geweest. Met betrekking tot de aanscherping van de BENG, de MPG en de introductie van GWP-normen, heeft de BNA zich telkens, in lijn met het beleidsplan 2023-2025, constructief en realistisch opgesteld. Ja, we willen verduurzamen, maar zien tegelijkertijd dat de verschillende wet- en regelgeving elkaar tegenwerkt en dat het systeem van duurzaamheidsdata van materialen nog niet compleet en actueel is. Ook zien we dat de onderzoeken naar de effecten van de invoering theoretisch van aard zijn en pleiten we daarom voor een praktijkgericht ontwerponderzoek om de effecten te onderzoeken. Namens de BNA heeft Coert Verkuijl, in het dagelijks leven directeur van KCAP, gedurende een half jaar deelgenomen aan deze klankbordgroep.

Waarom een Global Warming Protection-eis?
Juist de invoering van een geheel nieuwe GWP-a eis wierp vragen op. Waarom doen we dit? Er is toch al de MPG-eis? En wat betekent dit voor de haalbaarheid van projecten en de administratieve druk op de architectenbureaus? Vragen en voorbehouden die werden bevestigd in het BNA Verdiepingsonderzoek dat we onder onze leden hielden. In het kort: GWP staat voor Global Warming Protection en de a staat voor module A: de norm bekijkt alleen de bouwfase, niet de gehele levenscyclus. Door de focus op de module A komen zaken als losmaakbaarheid, adaptiviteit en hoogwaardig hergebruik nog niet naar voren, maar ligt de nadruk op het realiseren van een “snelle” reductie van de CO2 emissies, noodzakelijk om de opwarming van aarde nu te beperken, in lijn met de klimaatdoelen van Parijs en de kabinetsambities van 2030.

Ruime meerderheid van de BNA-leden positief
Uit het BNA Verdiepingsonderzoek van mei 2023 bleek dat het merendeel van de leden positief staat ten opzichte van een aanscherping van duurzaamheidswetgeving. Bezwaren die werden genoemd zijn onder meer de bureaucratische rompslomp, het kostenopdrijvend effect en de gebrekkige handhaving in de uitvoering; allemaal terechte bedenkingen die blijvend aandacht verdienen! Echter, in het algemeen werden de kansen door bureaus als groter gezien dan de bezwaren. Daarbij gaven zij aan:

– Wij moeten als architecten bewuster gaan worden van de CO2 impact onze materiaalkeuzes. De verscherping van de MPG naar 0,5 en 0,35 zal dit al gaan doen.
– De introductie van CO2 eis voor het bouwen (de GWP-a) is hard nodig en is een kans voor architectenbureaus. Een norm voor de materialen waarmee je bouwt, die stuurt op de korte termijn is overzichtelijk en biedt geen sluiproutes.
– Architecten kunnen nieuwe norm inzetten om regie te pakken op het ontwerp- en bouwproces: architectonische en bouwkundige ontwerpkeuzes zijn direct gerelateerd aan de GWP-a score.
– Wij zitten vooraan het proces en kunnen het ons niet permitteren om achter de feiten aan te lopen. Bureaus hebben helderheid nodig en moeten zich kunnen voorbereiden.
– Als BNA de introductie van de GWP-a niet ondersteunt zien we het risico dat leden achter komen te lopen op andere ketenpartners en hun meerwaarde verliezen.
– Het stikstofdossier heeft laten zien dat het belangrijk is om nieuwe regelgeving tijdig en gedegen te integreren met de praktijk om ongewenste escalatie te voorkomen.

Sturen op CO2- uitstoot
Ook branchebreed zien we dat er het besef ontstaat dat we onder andere moeten sturen op CO2-uitstoot bij de bouw. Een aantal industrieën, bv. de grote steenfabrikanten zijn al slagen aan het maken. Nieuwe standaarden m.b.t. duurzaam bouw met als onderdeel de CO2 uitstoot van het bouwen, bijvoorbeeld het Nieuwe Normaal, vinden steeds breder toepassing, ook onder ontwikkelaars en bouwers en hebben. Belangrijk is wel dat de GWP-a onderdeel wordt van de bestaande duurzame ontwerpprincipes en nadrukkelijk geen vervanging. De BNA pleit daarom voor een integrale, praktijkgerichte aanpak van en-en en niet of-of als het gaat om BENG, MPG en GWP-a.

Steun voor de aanscherping MPG, BENG en invoering GWP
Op basis van de ambitie van de overgrote meerderheid van de BNA bureaus heeft de BNA op 7 juni 2023 in een brief aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties haar steun uitgesproken voor de aanscherping van de eisen voor MPG en BENG zoals deze aan de Klankbordgroep zijn gepresenteerd. Ook de invoering van een GWP-a eis kan op de instemming van de BNA rekenen. Deze nieuwe wetgeving is noodzakelijk om de markt te bewegen een duurzamere koers te varen en zal de nodige innovatie stimuleren om de transitie te maken naar een duurzame ontwerp- en bouwpraktijk.

Belangrijke randvoorwaarden voor architectenbureaus
Architecten zijn hierbij onmisbaar. Immers, architecten staan samen met opdrachtgevers, materiaalproducenten en bouwers aan de basis van een duurzame gebouwde omgeving. In het ontwerpproces worden keuzes gemaakt die grotendeels bepalen hoe duurzaam een bouwwerk is. Gezien de belangrijke rol van architecten, is het van groot belang dat architecten voldoende voorbereid en geëquipeerd zijn voordat de nieuwe wetgeving in werking treedt. Om de nieuwe wetgeving te laten slagen en te laten bijdragen aan duurzamere ontwerp- en bouwpraktijk, stellen bureaus dan ook een aantal voorwaarden aan onze steun, voorwaarden die wij cruciaal achten voor een succesvolle transitie naar een duurzamere ontwerp- en bouwpraktijk:

– De betaalbaarheid, haalbaarheid en doorlooptijd van projecten mag niet in het geding te komen.
– De nieuwe normen voor BENG, MPG en GWP-a dienen in samenhang bepaald te worden, waarbij conflicterende eisen moeten worden voorkomen.
– De GWP-a berekening dient eenvoudig verkregen te kunnen worden uit een deelberekening van de huidige MPG om de administratieve lasten te minimaliseren.
– De eisen dienen geleidelijk te worden ingevoerd met een haalbaar introductieniveau en met differentiatie bv. naar schaal van projecten (eerst groot, later klein), zodat er voldoende gelegenheid voor de markt is om zich voor te bereiden op de nieuwe situatie.
– Bovendien dienen middelen aan de architectenbureaus beschikbaar gesteld te worden om de benodigde kennis en vaardigheden te verwerven middels opleiding en training om te kunnen innoveren.
– Kennis, kunde en vakmanschap moeten bij opdrachtgevers, branche- en bouwketenbreed worden versterkt. Ook de opleidingsinstellingen spelen hier een belangrijke rol in en moeten zo nodig verplicht worden om CO2-bewust ontwerpen en bouwen te onderwijzen. 
– Bij een onvolledige Nationale Milieu Database (NMD) zijn sluiproutes mogelijk, maar ongewenst. Daarom is het essentieel dat de juiste en volledige informatie over GWP-a beschikbaar is in de NMD. Dat is nu nog niet het geval. Er moet dan ook snel meer betrouwbare duurzaamheidsinformatie van materialen beschikbaar komen. Aansluiting bij Europese normen en wetgeving is daarbij essentieel.
– Om deze reden pleit de BNA voor de NMD als maatschappelijke voorziening in het algemeen belang. Het mandaat van de NMD zal verruimd moeten worden en er moeten meer middelen voor de NMD aangewend worden.
– Op dit moment heeft de NMD zelf geen mogelijkheden om de opname in de database van alle bouwmaterialen af te dwingen. Tegelijkertijd zien we dat de marktwerking die in het systeem is ingebouwd is ten dele en niet snel genoeg werkt, waardoor de database achterblijft in haar ontwikkeling en compleetheid en actualiteit ontbeert.
– Op dit moment signaleren wij een gebrekkige toetsing bij de aanvraag van de omgevingsvergunning, terwijl doorlooptijden vaak lang zijn. Ook ontbreekt vaak handhaving en controle op het toepassen van de maatregelen tijdens de uitvoering en bij de oplevering. Dit zou sneller en beter georganiseerd moeten worden.
– Het is hierdoor onzeker of de duurzame doelstellingen van de wetgeving in de praktijk gehaald worden. Het aanscherpen van duurzaamheidswetgeving kan daarom niet zonder een zwaardere inzet op toetsing en handhaving. Het verankeren van deze maatregelen in de wet kwaliteitsborging is hierbij essentieel. Net als het borgen van ruimtelijke kwaliteit van deze duurzame oplossingen in combinatie met de noodzakelijke technische kwaliteit.

Bouwketen brede praktijktoets en de rol van opdrachtgevers
In de brief benadrukken wij nogmaals het belang van een bouwketen brede praktijktoets en de rol van opdrachtgevers. Deze praktijktoets, die door de BNA in de Klankbordgroep is voorgesteld, zou zo snel mogelijk moeten worden opgestart en zal met de input en praktijkkennis van veel partijen leiden tot inzicht in de samenhang, dilemma’s en kansen bij het combineren van aangescherpte MPG, BENG en GWP-eisen. Deze praktijktoets kan starten met een ontwerpend onderzoek van architecten en gespecialiseerde adviseurs aan de hand van realistische en veelvoorkomende ontwerpopgaven. Dat dit BNA pleidooi weerklank krijgt, blijkt uit het feit dat binnenkort de eerste verkennende overleggen met ketenpartners starten over mogelijke samenwerking in de praktijktoets!