Nieuwbouw voor een verouderde volksbuurt is een uitdaging. Verzet is aan de orde bij bewoners van de sociaal beladen wijk Orthen Links maar ook het besef dat de woningen ‘op’ zijn. Tijd voor een nieuwe wijk. Het resultaat is een frisse woonwijk waarin samenhang van oorspronkelijke kenmerken en een prettig elan, een opgewekt woonklimaat oplevert.

De sociaal beladen volkswijk Orthen Links is versleten en wordt vernieuwd. Geurst & Schulze architecten ontwerpt het stedenbouwkundig plan en het appartementengebouw Villa Orthen, HilberinkBosch architecten tekent voor de grondgebonden woningen.

De ambitie en sfeer die Geurst & Schulze voor het stedenbouwkundig plan voor ogen heeft is een kleinschalig woonmilieu dat nauw aansluit op de sfeer en materialisatie van Orthen en het historische dijklint. Eenduidigheid van de huidige wijk wordt doorbroken en vervangen door een gevarieerde en rijkere woonomgeving. Met bijzondere aandacht voor bomen, hagen, erfafscheidingen en materialisatie wordt de openbare ruimte integraal ontworpen. De entree tot de wijk wordt verbeterd door het maken van een nieuwe toegangsweg. Gesitueerd tussen het spoor en de wijk, in de as van deze entree, bevindt zich Villa Orthen, een nieuw volume met 50 appartementen. Aanzienlijk groter dan de bebouwing in de rest van de wijk dient het een dorps karakter te krijgen. Het wooncomplex wordt opgedeeld in twee bouwdelen die onder een schuine hoek zijn geplaatst, waardoor het optisch korter wordt en de wijk ‘omarmt’. In verband met het geluid van het spoor liggen de balkons op het oosten en zijn gericht op de buurt. De elegante vertanding zorgt voor een optimaal uitzicht en bezonning. Uitgevoerd in een zandkleurige steen sluit het metselwerk aan op beeldbepalende bebouwing van Orthen. In fonkelnieuw elan is Villa Orthen toegevoegd aan de bestaande structuur.

Het herverkavelen van het stedenbouwkundig plan waardoor een grotere variëteit aan woontypes ontstaat, vormt voor HilberinkBosch de grondslag van het ontwerp voor 175 sociale huur-/koopwoningen. Door iedere woning evenveel grond te geven ontstaan er diepe tuinen met smalle woningen en ondiepe tuinen met brede woningen. De woonkamer van een woning kan zo straatgericht zijn of tuingericht. Vijf woningtypes en bijzondere hoekaccenten uitgevoerd in drie kleuren baksteen, subtiele gevelsprongen, verspringende gootlijnen en drie kleuren pannen geven de wijk een grote variëteit. Na de ervaring van concentratie door ingetogen metselwerkarchitectuur volgt een beleving van vitaliteit door aandacht voor voordeuren, kroonlijsten en ornamentiek door bijzondere metselwerkverbanden en betonnen luifels. Origineel is het betonnen dakkoppelstuk dat over een gemetselde knip verschillende woningtypen optisch met elkaar verbindt. De repetitieve elementen, als leestekens aanwezig, verfraaien de wijk.

De oude wijk Orthen in ‘s-Hertogenbosch is van oorsprong een buurtschap met eigen rechten. Begonnen als heerlijkheid is Orthen honderden jaren ouder dan de stad zelf. Inmiddels behorend bij ’s-Hertogenbosch heeft het binnen de gemeente nog altijd eigen regelingen wat het bijzondere karakter van deze wijk illustreert. In de vorige eeuw doorsnijdt een doorgaande weg het dorp en is Orthen Links ontstaan, een sociale woonwijk met een vasthoudend en saamhorig karakter. Het gemeenschaps- en buurtgevoel staat hoog bovenaan. Het is een uitdaging om de wijk te vernieuwen. Iets dat hard nodig is door de slechte staat van de woningen uit de jaren ’50 die merendeel in het bezit van de woningbouwvereniging zijn.
Om de oorspronkelijke bewoners zoveel mogelijk te huisvesten in hun eigen wijk, wordt begonnen met de bouw van Villa Orthen. Bewoners kunnen hier naartoe verhuizen waardoor een deel van de wijk leegkomt en herbouwd kan worden. Daarna kan een volgende fase worden uitgevoerd. Tijdens de bouw heeft de woningbouwvereniging een open huis met huismeester in de wijk waar bewoners met al hun vragen terecht kunnen.
Aanwezige architectonische elementen en sferen worden geïnventariseerd en gebruikt als onderlegger voor het nieuwe plan en de nieuwe woningen. Zo is de vervreemding waar de oorspronkelijke bewoners voor vrezen niet aan de orde. Typische gegevens uit de oude wijk als ‘De Brabantse stoep’ en ‘Het bankje aan de voorkant van het huis’ worden herkend en in het nieuwe plan aangezet en veredeld zodat de bewoner bij terugkomst zijn of haar oude woonpatroon kan voortzetten.
Het nieuwe Orthen Links sluit nauw aan bij de oorspronkelijke structuur van enkele lange licht gebogen straten die onderling verbonden worden door dwarsstraten. Men woont in de woonstraat, de groene open Donk of aan de groene rand. Ieder deel omvat een specifiek ruimtelijke beleving. Stedenbouwkundig zijn een aantal ingrepen gedaan die knelpunten in de huidige structuur oplossen en zorg dragen voor een heldere structuur. Een meer open en groene leefomgeving wordt gerealiseerd onder andere door eenzijdig parkeren met een bomenrij en hagen te introduceren. De karakteristieke Orthense Donk, het groene hart van de wijk waar de golvende plattegrond met diverse zichtlijnen samenkomt, is de centrale ontmoetingsruimte die zorgt voor een fijne sociale cohesie.