De Commissie van Aanbestedingsexperts heeft opnieuw een klacht van de BNA gegrond verklaard. Het Kröller-Müller Museum wilde rechtstreeks een overheidsopdracht voor een uitbreiding gunnen aan een buitenlandse architect, hetgeen in strijd is met de aanbestedingsplicht. Ondanks alle tekortkomingen in selecties, is eerlijke concurrentie een groot goed. BNA-jurist Michel Geertse: ‘Dan kan het niet zo zijn dat een prestigieuze ontwerpopdracht voor een uitbreiding van een gerenommeerd museum zonder passende concurrentiestelling direct gegund wordt aan een bekende architect.’
Klacht BNA gegrond: unieke ontwerpopdracht dient aanbesteed
Unieke ontwerpprestatie
Eind januari 2018 ontving de BNA een klacht van een lid over het niet naleven van de Aanbestedingswet. Een gerenommeerd museum had op TenderNed aangekondigd dat zij van plan was om de haalbaarheidsstudie en reguliere architectenopdracht voor een uitbreiding van haar museumgebouw direct te gunnen een bekende buitenlandse architect. Dat zou toegestaan zijn onder de Aanbestedingswet omdat het de levering van een unieke ontwerpprestatie betreft.
Onwenselijk
“Met EU aanbestedingen is van alles mis, maar we moeten ook niet willen dat prestigieuze ontwerpopdrachten voor publieke gebouwen in achterkamertjes vergeven worden zonder enige vorm van eerlijke concurrentie,” aldus BNA-directeur Fred Schoorl. “Het is bovendien niet fair. Onze leden die een overheidsopdracht willen verwerven moeten ook gewoon meedoen aan een aanbesteding.”
Juridisch gezien is het ook twijfelachtig of het beroep op de aangehaalde uitzonderingsgrond houdbaar is. Volgens de wet vallen architectendiensten onder het reguliere aanbestedingsregime en moet er dus in beginsel gewoon aanbesteed worden. Om met succes een beroep te doen op de uitzonderingsgrond “artistieke redenen”, moet de opdrachtgever niet alleen aantonen dat er sprake is van een unieke prestatie, maar ook dat die unieke prestatie slechts door die ene architect geleverd kan worden. Dat heeft het museum volgens de BNA niet gedaan. Reden genoeg om een klacht in te dienen. Nadat het museum de klacht had afgewezen, heeft de BNA de klacht voorgelegd aan de Commissie van Aanbestedingsexperts.
Prijsvraag
De klachtprocedure voor de Commissie was een uitgelezen kans om een stukje jurisprudentie te krijgen over de reikwijdte van de uitzonderingsgrond “artistieke redenen. ” Daarom heeft de BNA de commissie gevraagd om daar nader op in te gaan. De BNA meent dat de ingezette escape geen soelaas biedt voor architectendiensten, maar als dat anders ligt hoort zij dat graag. Immers, vele BNA leden leveren unieke ontwerpprestaties. Dat verzoek heeft geresulteerd in een interessant advies. De klacht van de BNA is gegrond verklaard: de opdracht had regulier aanbesteed moeten worden. In haar overwegingen komt de commissie tot de slotsom dat voor architectendiensten geen beroep gedaan kan worden op de uitzonderingsgrond “artistieke redenen.” Het primaat ligt bij concurrentiestelling. Het wettelijk systeem voorziet in een speciale procedure om ook bij unieke prestaties voldoende concurrentie te borgen: de prijsvraag. Daarnaast overweegt de commissie expliciet dat mogelijk wel een andere uitzonderingsgrond aan de orde kan zijn bij architectendiensten: “uitsluitende rechten.” Dat speelt vooral bij verbouwingen en uitbreidingen. Soms kan een opdracht niet worden gegund aan een andere architect zonder inbreuk te plegen op de exclusieve auteursrechten van de oorspronkelijk architect.
Gebrek aan transparantie
De BNA heeft ook de (te) summiere informatieverstrekking in de aankondiging aangekaart. Die was in de ogen van de BNA daarom niet transparant. Zo ontbrak een beschrijving van de waarde en omvang van de opdracht. De BNA vond het vreemd dat Architectenweb kort na de publicatie van de aankondiging een interview met de adviseur van het museum plaatste, waarin wel nadere informatie over de opdracht verstrekt werd. Ongepast in de ogen van de BNA, en bovendien in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Niet alle (buitenlandse) architecten lezen de berichten op Architectenweb. De Commissie van Aanbestedingsexperts volgt ook dit klachtonderdeel van de BNA en oordeelt dat de opdrachtgever gehandeld heeft in strijd met het transparantie- en gelijkheidsbeginsel.
Meld misstanden
Word je geconfronteerd met onduidelijke en/of disproportionele architectenselecties of een opdracht die ten onrechte niet is aanbesteed? Stel tijdig vragen en meld het bij de BNA. Neem contact op met Michel Geertse, beleidsmedewerker juridische zaken. Hij kan je informeren over de toelaatbaarheid van eisen en criteria en desgewenst vanuit de BNA actie ondernemen. Samen staan we sterk en kunnen we de selectiepraktijk verbeteren. We kunnen opdrachtgevers proberen te overtuigen om hun selectieprocedure aan te passen en werken aan relevante jurisprudentievorming bij de Commissie van Aanbestedingspraktijk.
Volledige Advies
Lees het volledige advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts.