Stadsbesturen dreigen vanuit doorgeslagen innovatiedenken in zee te gaan met Silicon Valley, betoogt Tijn Croon, naar aanleiding van de plannen voor een nieuwe wijk in Toronto.

Wat gebeurt er als Google de leiding krijgt over stadsontwikkeling? Over die vraag mijmerde topman Eric Schmidt anderhalf jaar geleden nog, toen hij samen met de Canadese premier Justin Trudeau een persconferentie gaf. Samen kondigden ze aan dat Google’s zusterbedrijf Sidewalk Labs het initiatief mocht nemen in een nieuw te ontwikkelen stadswijk aan de oostelijke oevers van Toronto. Vorige week maandag werden de eerste bouwplannen gepresenteerd. Een goed moment om voorzichtig de balans op te maken.

Het leest als een tot in de puntjes uitgewerkte reclamefolder, maar dan ter lengte van de beroemde Tolkien-trilogie. Vijftienhonderd pagina’s, waarin uiteen wordt gezet hoe Waterfront Toronto de meest leefbare stadswijk ter wereld kan worden. De technologiereus heeft dan ook wat goed te maken, na de ophef die volgde op de persconferentie van Schmidt en Trudeau. De hoon die hen ten deel viel, spitste zich toe op zorgen rond privacy en democratisch tekort.

Hierop volgde een enorm charmeoffensief, waarin het bedrijf naar verluidt twintigduizend mensen uit Toronto consulteerde. De bouwplannen staan vol goede voornemens en leggen de nadruk op geraamde maatschappelijke baten. En, toegegeven, die zijn niet gering. Als de autoriteiten akkoord gaan, zullen veertigduizend banen, dertienduizend betaalbare huurwoningen en het grootste klimaat-positieve gebied van Noord-Amerika worden gecreëerd.

Innovatie

Waterfront Toronto wordt in dat geval de proeftuin voor ’s werelds meest innovatieve stedelijke toepassingen. Sommige voorgestelde technologieën zijn niet volstrekt nieuw, aangezien stadswarmte al een begrip is in Amsterdam, Berlijners al een parkeerplaats vinden op hun mobiele telefoon en Reykjavik al voetpaden opwarmt als er sneeuw wordt voorspeld.

Andere paden die Sidewalk Labs bewandelt, zijn nog niet geplaveid. Zo wil het pakketjes laten bezorgen door zelfrijdende kluisjes in een ondergronds buizensysteem, zodat je niet meer thuis hoeft te zijn als een bezorger aanbelt.

Daarnaast moet het digitaliseren van het verkeerssysteem ervoor zorgen dat voetgangers precies genoeg tijd hebben om over te steken, en fietsers zich in een groene golf door de stad kunnen bewegen. En terwijl in Nederland al tientallen jaren wordt getwijfeld over rekeningrijden, betaalt men in Waterfront Toronto straks afvalstoffenheffing op basis van de hoeveelheid weggegooid huisvuil.

Deze aankondigingen zijn verrassend, niet alleen vanwege het vroege stadium, maar vooral vanwege de beperkte ervaring die het technologiebedrijf heeft op deze gebieden. Toch is de ambitie te verklaren.

De ontwikkeling van de stadswijk biedt mogelijkheden om nieuwe markten te verkennen, zoals concurrent Facebook ook van plan is met cryptomunt Libra. En bovenal komt de interesse voort uit datahonger.

Datahonger

De beschreven technologieën zijn alleen levensvatbaar door een enorme hoeveelheid metingen uit te voeren in de gebouwde omgeving, en deze te bundelen in een netwerk van camera’s en sensoren. Daarna kan een stoplicht zich bijvoorbeeld aanpassen aan iemand met rollator, omdat deze al op het voetpad is opgemerkt. Het gebruiken van data-inzichten om stedelijke operaties en processen te optimaliseren, is op zichzelf geen probleem. Het voorbeeld geeft aan hoe dit een stad leefbaarder kan maken.

Het probleem is echter dat Sidewalk Labs geen waterdichte garanties biedt dat de data anoniem zullen blijven. En uit recent onderzoek blijkt, dat zelfs als informatie dichtbij de bron wordt verwerkt en niet in de cloud terecht komt, privacy nauwelijks is te waarborgen. Zeker niet als een bedrijf, dat haar omzet dankt aan gerichte advertenties, verantwoordelijk wordt voor alle kritieke infrastructuren in een stadswijk en registreert waar je je begeeft, wat je bestelt en hoeveel je weggooit.

Op de vraag of zusterbedrijf Google als beheerder van het glasvezelnetwerk automatische toegang tot internetverkeer zou krijgen, volgde tijdens de persconferentie vorige week een vrijblijvend antwoord, omdat ‘dit soort details’ nog niet behandeld zouden zijn. In het gepresenteerde boekwerk wordt wel ingegaan op de oprichting van een onafhankelijke stichting, die moet gaan beoordelen welke bedrijven toegang krijgen tot de verzamelde data.

Hoewel de toekomst moet uitwijzen of concurrenten van Google inderdaad gelijke toegang krijgen tot de databerg, maakt de brochure in ieder geval duidelijk dat steden voor een transformatie staan.

Vrijplaats

Want waar de stad traditioneel wordt gezien als vrijplaats – een plek waar mensen hun seksualiteit ontdekken of hun geloof verliezen zonder daarop aangekeken te worden – lijkt het bijkans onmogelijk om anoniem door het leven te gaan in de stad van de toekomst.

Het is daarom van wezenlijk belang dat stadsbesturen het initiatief behouden en niet doorslaan in vooruitgangsdenken. De stedelijke toekomst in handen leggen van bedrijven uit Silicon Valley houdt de vaart er misschien in, maar levert ook een groot risico voor menselijke vrijheden op. Niet alleen voor rebellen, kunstenaars en andere non-conformisten, maar juist voor al die mensen die denken dat zij niets te verbergen hebben.

Bovendien is het toch een aangenaam idee dat De Uitvreter al dwalend door een stad nog kan ontsnappen aan het dal der plichten.

Beeld: Waterfront in Toronto – BEELD SIDEWALK LAB
Tekst/blog: Tijs Croon (dit opiniestuk heeft eerder in Het Parool gestaan)