Jullie werkende leven startte in Zwitserland. Hoe ging dat in zijn werk en waarom zijn jullie je eigen bureau uiteindelijk in Nederland begonnen?
Evelien:
“Toen Thomas in 2012 was afgestudeerd, heeft hij een jaar lang geprobeerd in Nederland werk te vinden. Vanwege de economische crisis lukte dat niet, ondanks een ETH-diploma dat in de architectuurwereld hoog staat aangeschreven. Hij probeerde het daarom maar in Zwitserland. Eén sollicitatie later werd hij aangenomen bij Herzog & De Meuron. Ik was inmiddels bijna afgestudeerd en samen zijn we naar Basel verhuisd, waar ik onder andere bij SSA Architekten ging werken. Na vier jaar in Zwitserland wilden we met het oog op de toekomst graag dichterbij onze families wonen. Thomas komt uit de buurt van Keulen. Mijn vader is ook architect en had in De Paviljoens in Amersfoort nog werkplekken vrij. Via de eigenaar van De Paviljoens, ontwikkelaar Schipper Bosch, kregen we meteen ook een woningbouwopdracht waardoor we een vliegende start hadden.”
Was een eigen bureau altijd al jullie doel?
Thomas:
“Eigenlijk wel. Ik zat op zich best lekker bij Herzog & De Meuron en had daar nog best langer kunnen blijven. Het was echt een privébeslissing om dichterbij onze families te willen wonen. Tijdens een wereldreis van vijftien maanden hebben we de knoop doorgehakt en besloten het zelfstandige leven een jaar of vijf uit te gaan proberen. Als er een moment was om voor onszelf te beginnen, was het nú: zonder huis, zonder vaste lasten en zonder kinderen. Dat is nu ongeveer drie en een half jaar geleden.”
‘Gelukkig wonnen we al na een half jaar een prijsvraag voor een school in Norderstedt bij Hamburg. In Nederland zou dat als jong bureau vanwege de strenge aanbestedingseisen nooit gelukt zijn.’
Hoe zijn die eerste jaren als ondernemers verlopen?
Evelien:
“Als jong bureau moet je de eerste vijf jaar alles geven. Dat hebben wij ons ook voorgenomen. Het is soms best zwaar, zeker in combinatie met de coronacrisis. We hebben inmiddels twee kinderen en Thomas zat de afgelopen twee jaar vaak alleen op kantoor. Andere medewerkers werkten vanuit huis of op een werkplek in de eigen woonplaats. Het was vooral lastig om een soort teamgevoel op te bouwen en inspiratie uit te wisselen. Via de BNA Jong werkgroep proberen we als ‘buitenlanders’ wat meer contacten op te bouwen en inzicht te krijgen in de Nederlandse markt en bouwcultuur. Uit de gesprekken met andere jonge architecten en bureaus blijkt steeds één groot struikelblok: de Nederlandse aanbestedingscultuur.”
Thomas:
“Gelukkig wonnen we al na een half jaar een prijsvraag voor een school in Norderstedt bij Hamburg. In Nederland zou dat als jong bureau vanwege de strenge aanbestedingseisen nooit gelukt zijn. In Duitsland zijn er meer mogelijkheden. Daar heb je drie typen prijsvragen. Iedereen kan meedoen aan open prijsvragen. Als je iets meer ervaring hebt en twee van dit soort prijsvragen hebt gewonnen, kun je solliciteren op prijsvragen met tien deelnemers. Nog later word je rechtstreeks uitgenodigd. In deze structuur groei je als jong bureau vanzelf mee. In Zwitserland is het nog beter geregeld. Daar eist de SIA, de Zwitserse equivalent van de BNA, dat bij prijsvragen een vastgesteld aantal jonge bureaus meedingt. In Basel behoren we bij een open prijsvraag voor een duurzame school inmiddels bij de laatste zes kanshebbers.”
Hoe ging die prijsvraag in Norderstedt in zijn werk?
Evelien:
“De opgave bestaat uit het compleet saneren van een bestaand gebouw en het toevoegen van een nieuw bouwdeel. Op de prijsvraag hebben we parallel met NOAHH uit Amsterdam ingeschreven. Toen wij eerste werden, hebben we besloten de uitvoering samen aan te pakken. In de samenwerking brengt NOAHH kennis en ervaring met scholenbouw in en wij kennis van de Duitse markt. Als leidinggevend, jong bureau waren we bovendien verplicht een ervaren lokale partner te zoeken. Dat werd een hele prettige samenwerking met me di um Architekten uit Hamburg. Zij verzorgen de bouwbegeleiding en houden de planning en de kosten in de gaten. Voor een jong bureau is het heel fijn om met dat soort zaken geholpen te worden.”
Waarop onderscheiden jullie je als bureau?
Evelien:
“Op meerdere vlakken profiteren we van onze internationale achtergrond. We richten ons met name op scholenbouw en in de toekomst ook op woningbouw. De liefde voor scholenbouw komt bij mij vooral van mijn vader, die jarenlang bij Herman Hertzberger heeft gewerkt. De Nederlandse kennis van vernieuwende onderwijssystemen, ontstaan in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, is in Duitsland en Zwitserland nog niet echt doorgedrongen. Klassikaal onderwijs is daar nog vaak de norm. Met onze kennis brengen we Duitse en Zwitserse onderwijsconcepten op het niveau van de Nederlandse.”
Thomas:
“Ook duurzaamheid is een speerpunt, met name bouwen in hout. In Zwitserland is dit de normaalste zaak van de wereld. De kennis die we daar met houtbouw hebben opgedaan, kunnen we weer op andere plekken in Europa gebruiken. Qua duurzaamheid richten we ons vooral op low-tech oplossingen.”
‘Als jong bureau moet je de eerste vijf jaar alles geven.’
Kunnen jullie een voorbeeld geven van zo’n low-tech oplossing?
Evelien:
“In onze schoolontwerpen fungeren omlopende balkons als vluchtwegen, onverwarmde gebruiksruimtes en als zonwering. Hierdoor beperken we het aantal vierkante meters dat je moet verwarmen of koelen. Het geeft bovendien een levendig gevelbeeld.”
Hoe zien de komende jaren van jullie ondernemerschap eruit?
Evelien:
“Op de korte termijn willen we vooral de school in Norderstedt naar een heel hoog niveau brengen. Voor ons is dit naast een heel intensief ook een heel leerzaam traject. Dit en volgend jaar brengt het project voldoende geld in het laadje. Vanaf volgend jaar gaan we ook weer grotere prijsvragen doen. Op een enkel project kun je immers geen bedrijf bouwen. Het liefst willen we iemand aannemen die zich alleen met de prijsvragen bezighoudt. In de laatste paar weken voor de deadline kunnen we er dan het hele bureau op zetten.”
Thomas:
“Na dit jaar willen we ook de ‘warme’ acquisitie meer een kans geven. Via de Duits-Nederlandse handelskamer liggen er veel mogelijkheden om opdrachten te verrichten voor Duitse opdrachtgevers in Nederland of Nederlandse opdrachtgevers in Duitsland. Zo hebben we onlangs voor een Duits bedrijf op basis van een Duitse offerte een schetsontwerp gemaakt voor een kantoor in Barneveld.”