The Perfect Bowl
Optimaal zicht vanuit ieder stoeltje. Dat was de ambitie voor een nieuw stadion voor voetbalclub Feyenoord. Maar de Feyenoorders blijven (voorlopig in ieder geval) nog voetballen in De Kuip. Recent heeft de club namelijk een streep gehaald door de ambitieuze plannen voor een geheel nieuw onderkomen. Het is de uitkomst van een jarenlang traject waarbij de directie uiteindelijk de financiële risico’s van nieuwbouw te groot vond. Men gaat nu weer kijken naar alternatieven binnen het huidige stadion.

Er lag een tot in detail uitgewerkt voorstel dat was ontstaan met de werktitel: “The Perfect Bowl”, het parametrisch ontworpen resultaat van een complex ontwerpvraagstuk. Door de inzet van data, computerkracht en algoritmes zijn talloze ontwerpopties automatisch doorgerekend tot men uiteindelijk kwam tot een ontwerp waarbij iedere voetbalfan door een ideale zichtlijn optimaal zicht zou hebben op het veld. Dat was ook de opdracht. Gijs Joosen verzorgde het ontwerpproces in nauwe samenwerking met OMA, en hij vertelt erover in de video die je hier kan zien.

Linksaf, rechtdoor of rechtsaf?
Maar wat is parametrisch ontwerpen ook al weer precies? En welke rol kan het vervullen in de praktijk van de architect? Op onze website publiceerden we al een aantal artikelen over de vele voordelen die steeds meer architecten zien in het kwantificeren van ontwerpuitgangspunten in slimme software.

Op deze manier werken biedt optimale antwoorden op een veelvoud aan vragen, en het kan voor diverse doelen worden ingezet. Gijs Joosen gebruikt het bijvoorbeeld voor ontwerpstudies, ontwerpvarianten en voor geïnformeerde besluitvorming. Hij vertelt: “Bij parametrisch ontwerpen vertaal je het ontwerpproces en de ontwerpspelregels in allerlei variabelen. Met die variabelen kan je een variant genereren of scenario’s bekijken. En je kan ook meteen de data zien die horen bij die varianten. Zo kun je goed geïnformeerde beslissingen maken, door verschillende scenario’s naast elkaar te leggen.”

Pim van Wylick legt daar ook de nadruk op als hij vertelt over zijn praktijk: “We laten vastgoedbeleggers, -ontwikkelaars en -eigenaars sneller en beter beslissingen nemen. Dat doen we helemaal aan de voorkant, als er gekeken wordt naar een kavel of als ze het vastgoed al in eigendom hebben. Dan kijken we of we het programma van eisen verder met ze kunnen gaan uitbouwen. Door parametrisch te ontwerpen geven we ze mogelijkheden. Wat gebeurt er als ik linksaf ga, of rechtdoor, of rechtsaf? Welke versies van een ontwerp zouden dan kunnen werken? Waar sta je ergens een keer onder water. Of waar is het stedenbouwkundig niet helemaal wenselijk? Het doel is een veel gedetailleerder programma van eisen aan te kunnen leveren, zodat de stedenbouwkundige, architect, constructeur en installateur hun werk beter kunnen doen.”

Hoe eerder, hoe beter
Het parametrisch ontwerp is dus de basis van het uiteindelijke ontwerp. Je begint er al mee vanaf de start. Hoe eerder, hoe beter. En op zich is dat niet iets heel nieuws, zegt Joosen, want “wat je vaak ziet is dat we al parametrisch denken in het ontwerpproces, in verschillende varianten, in relaties. Al vanaf een programma van eisen bedenken we: wat betekent dit programmapunt voor het ruimtebeslag?”. Van Wylick wijst ook op die vroege inzet van de software, terwijl in het tussentraject het BIM-werk nog doorgaat. Maar hij ziet meer mogelijkheden. “We pakken het weer op aan de achterkant, wanneer je het ontwerp koppelt aan de productie. Je kan de slimheid uit het model bijvoorbeeld inzetten om te bepalen hoeveel materiaal je nodig hebt. Wanneer zit die fabriek op zijn beste punt, dat het meest geschikte materiaal er voor de laagste prijs uit kan?”.

Wat levert het op?
“Het uiteindelijke resultaat is een beter ontwerp voor hetzelfde geld.”, zegt Van Wylick helder. Maar ook de besluitvorming in het ontwerptraject wordt veel concreter, en op harde data gebaseerd, waar het gehele ontwerpproces baat bij heeft. “De grootste voordelen van parametrisch ontwerp binnen een bureau liggen vaak al helemaal aan het begin, want de keuzes die dan worden gemaakt zijn vaak intuïtief gedaan, op onderbuikgevoel of enigszins pragmatisch. We hebben het al eerder zo gedaan en die werkte best aardig. Maar door juist al helemaal aan de voorkant scenario’s te testen, analyses te maken en parametrisch verschillende opties te gaan bekijken, merk je dat je veel meer inzage krijgt.” Op basis van die kennis kan je veel beter de fundamentele keuzes maken waarvan je de gevolgen tijdens het hele proces kan tegenkomen.

Joosen wijst ook op de grootste meerwaarde die hij ziet in de schaalbaarheid, flexibiliteit en complexiteit in het ontwerpproces. “Bij een complex project zoals de voorbereiding van het Feyenoord stadion is een parametrisch model gemaakt om alle spelregels van het ontwerpproces goed te kunnen beheersen. Maar bij schaalbare projecten zoals datacenters, die eenzelfde typologie hebben, vereist ieder project toch weer zijn specifieke oplossingen.” Als zo’n type gebouw in een datamodel is gevat, dan kan je dus makkelijk de data veranderen en daarmee alternatieven schetsen die werken in iedere afzonderlijke situatie. “Je bent flexibel en kan goed anticiperen op wijzigingen en je kan met een parametrisch model ideaal inspelen op voortschrijdend inzicht.” Niet alleen bij grote projecten als de Kuip, maar ook voor kleine projecten als een voetbalkantine waarbij flexibiliteit een rol speelt. Er kunnen daarbij allerlei specifieke kleine wensen zijn, en dan kan deze manier van ontwerpen ontzettend waardevol zijn. “Want je kan samen met de klant aan allerlei knoppen draaien om tot de beste oplossingen te komen."

Wil je graag meer te weten komen over de inzet van algoritmes ter ondersteuning van het ontwerpproces? Joosen en Van Wylick geven speciaal voor de BNA Academie een webinar en een training. Het webinar is meer gericht op de beslissers, dan zal de nadruk liggen op de strategische kanten van parametrisch ontwerpen. Wat kun je ermee? Hoe zet je het in en wat levert het op? Daarnaast is er een praktische inhoudelijke training, waarbij deelnemers aan de hand van voorbeelden, handvaten krijgen om er zelf mee aan de slag te gaan.