Provincies: investeer in ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid!

Ontwerp- en verbeeldingskracht
Ruimtelijk ontwerp en architectuur vormen hierbij een belangrijk beleidsterrein waarvoor aandacht nodig is op alle niveaus in de samenleving. Alle huidige grote maatschappelijke opgaven zoals klimaatverandering, verduurzaming van de landbouw, behoud van biodiversiteit, woningbouw en verstedelijking, zijn vooral ruimtelijke opgaven, die vragen om de inzet van ontwerp- en verbeeldingskracht op landelijk, provinciaal en lokaal niveau. Er is in onze samenleving een sterke behoefte aan sturing op ruimtelijke kwaliteit.

Gebiedsontwikkeling
Ruimtelijke kwaliteit als ambitie bij lokale en regionale gebiedsontwikkelingen en gebiedsstrategieën, zoals eerder het ‘Deltaplan grote Rivieren’, ‘Stad van de Toekomst’ en 'Regio van de Toekomst'. BNA-directeur Fred Schoorl: “Verbeelden, verbinden, vernieuwen werkt ook voor provincies. Provinciale ruimtelijke vraagstukken vragen een brede, duurzame, ruimtelijke invulling. Bewust beleid gericht op ruimtelijke kwaliteit draagt bij aan de continue dialoog over de ruimtelijke ontwikkeling en goede randvoorwaarden. Ruimtelijk ontwerpers kunnen vanuit hun integrale blik via onder meer ontwerpend onderzoek samen zorgen voor een concrete ruimtelijke vertaling daarvan. Zij kunnen deel zijn van de oplossing, juist nu het complexer wordt en integraler moet.”

Oproep aan provincies
De BNA roept alle provincies daarom – net als eerder de gemeenten bij de gemeenteraadsverkiezingen - op om de komende jaren:

• Kwaliteit en duurzaamheid van de leefomgeving tot prioriteit te maken: Hiermee kunnen provincies het karakter en de identiteit van de bestaande gebouwde omgeving aanvullen met een ruimtelijke, duurzame vertaling van actuele lokale opgaven.
• Ontwerpkracht vroeg in het planproces te betrekken: Door ruimtelijk ontwerpers tijdig te betrekken bij ontwerpend onderzoek, experiment en innovatie rond wonen, de energietransitie en klimaatadaptatie kunnen samen nieuwe concepten, typologieën en denkwijzen worden ontwikkeld.
• Te selecteren op een integrale aanpak en procedures te versnellen: Door hun belangrijke voorwaarden scheppende, selecterende en opdrachtgevende rol actief te spelen kan de publieke ruimte en de woon- en werkomgeving een flinke kwaliteitsimpuls krijgen. Dit kunnen provincies doen door meer te selecteren op basis van de integrale aanpak van de grote opgaven in samenspraak met gemeenten en op basis van maatschappelijke meerwaarde in plaats van alleen geld.

Ruimtelijke kwaliteit op provinciaal niveau

Provincie Groningen
Francien van Soest, Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit
Francien van Soest werd in 2015 benoemd tot Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit bij de provincie Groningen. In deze functie geeft zij beleidsadvies op het gebied van erfgoed, ruimtelijke kwaliteit en landschap. Onderdeel daarvan is het uitdragen van de kwaliteit van het Groninger landschap. De provincie spreekt van ‘provinciaal bouwheerschap’. Het Provinciaal bouwheerschap adviseert en werkt aan projecten op het gebied infrastructuur, bijvoorbeeld provinciale wegen, en energieprojecten, ruimtelijke plannen en het Programma Opgave erfgoed, Ruimtelijke kwaliteit en landschap (ERL).

Provincie Utrecht
Paul Roncken, Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit
De provincie Utrecht werkt sinds 2009 met een onafhankelijke Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit. Roncken adviseert Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht gevraagd en ongevraagd over hoe de provincie Utrecht de ruimtelijke kwaliteit kan behouden en verbeteren. Daarnaast adviseert hij gemeenten, organisaties als Rijkswaterstaat of het Utrechts Landschap en initiatiefnemers van grotere ontwikkelingen in de provincie Utrecht. Paul Roncken stelde het programma De provincie als innovator op.

Provincie Fryslân
Team Ruimtelijke Kwaliteit
De provincie Fryslân beschikt vanaf 2008 over een eigen Team Ruimtelijke Kwaliteit. Dit is een multidisciplinair team van deskundigen dat adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van ruimtelijke opgaven in Fryslân. Het team maakt deel uit van de provinciale organisatie en werkt dus vanuit het provinciale beleid, zoals streekplannen en structuurvisies over landschappelijke en cultuurhistorische belangen van de provincie. Het team wordt ingeschakeld door collega’s van de provincie of van gemeenten en denkt mee, deelt kennis, inspireert, stimuleert, begeleidt en adviseert.

Provincie Noord-Holland
Steven Slabbers, Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit
Steven Slabbers is sinds januari 2019 onafhankelijk adviseur ruimtelijke kwaliteit van de provincie Noord-Holland. In zijn eerste termijn (2019-2021) adviseerde hij het provinciaal bestuur over actuele regionale ruimtelijke opgaven. Voorbeelden hiervan zijn de relatie stad-rand-land, duurzame verstedelijking, energietransitie en -infrastructuur, herstel van de biodiversiteit, ontwikkeling van datacenters, de omschakeling naar natuur-inclusieve landbouw, het tegengaan van bodemdaling in de veenweidegebieden, en het versterken van recreatieve uitloopmogelijkheden. Deze opgaven zijn nauw verbonden met de Omgevingsvisie NH2050. In deze periode bracht de PARK 12 adviezen uit. Deze zijn in september 2021 gebundeld in het boekje ‘Verbonden Toekomst’ dat tijdens de ‘Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit Noord-Holland’ centraal stond.

Provincie Zuid-Holland
Noël van Dooren, Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit
Noël van Dooren is de vierde Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit voor de provincie Zuid-Holland (PARK). Hij specialiseerde zich als lector aan Van Hall Larenstein in de relaties tussen voedsel, landbouw en landschap. Als ontwerpcriticus en gepromoveerde kijkt hij graag naar waarom plannen (niet) werken. Vanuit zijn achtergrond bij H+N+S Landschapsarchitecten heeft hij een grote affiniteit met watervraagstukken. Als voormalig hoofd Landschapsarchitectuur aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam betrekt hij graag studenten bij zijn adviseurschap. Van Dooren onderhoudt vanuit zijn werk in het buitenland internationale relaties in de regio’s Hamburg en Antwerpen-Gent. Zie hier zijn werkprogramma ‘Geen tijd te verliezen’.

Provincie Noord-Brabant
Anne van Kuijk en Frank van der Steen, Provinciaal adviseurs Omgevingskwaliteit
Anne van Kuijk en Frank van der Steen zijn adviseurs Omgevingskwaliteit bij de Provincie Noord-Brabant en maken deel uit van het landelijk netwerk op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. Zij voeren het intern netwerk Brabant Omgevingskwaliteit (BOK) aan, dat bestaat uit circa 15 medewerkers van de provincie die een ontwerpende achtergrond hebben als stedenbouwkundige of landschapsarchitect. BOK werkt volgens de strategie “Omgevingskwaliteit in het hart van opgaven”, en is actief in provinciale opgaven en programma’s, zoals natuur, infrastructuur, erfgoed, gebiedsontwikkeling en in de dagelijkse planpraktijk. BOK hanteert de term ‘omgevingskwaliteit’
in plaats van ‘ruimtelijke kwaliteit’, omdat dit aansluit bij de sturingsfilosofie en de terminologie van de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening Brabant.

Provincie Gelderland
Elbert van der Linden, Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit
Als Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit van de provincie Gelderland geeft Elbert van der Linden handen en voeten aan het soms abstracte begrip ruimtelijke kwaliteit (of omgevingskwaliteit). Wat is het, wie bepaalt het en wanneer (en waarom) en vooral hoe werkt het? Hoe kan kwaliteit van de leefomgeving worden geborgd? Het takenpakket van Elbert van der Linden bevat onder andere plan-, project- of gebiedsgerichte kwaliteitsadvisering, het samenstellen van een zogenaamde gebiedenatlas en het organiseren van de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit.

Met dank aan het College van Rijksadviseurs & Architectuur Lokaal: Bouwmeesters