De inzending waarmee het team van de TU Delft in 2022 deelneemt aan Solar Decathlon Europe onderscheidt zich op veel vlakken van de andere inschrijvingen. “Zestien van de achttien internationale teams kiezen voor nieuwbouw, wij steken in op renovatie omdat we van mening zijn dat hier grote winst te behalen is. In heel Europa! In de naoorlogse periode werden namelijk niet alleen in Nederland veel portiekflats gerealiseerd, ook bijvoorbeeld in Duitsland en Frankrijk. Om een idee te geven: zo’n 11 % van de gebouwvoorraad in ons land bestaat uit portiekflats”, zegt De Zeeuw. Een van de grootste uitdagingen daarbij is om deze woningen energetisch te verduurzamen. Daar nam het team echter geen genoegen mee. De studenten van de TU Delft wilden additionele waarden toevoegen en kozen een verfrissende benadering: de portiekflats worden galerijflats met een optopping.

Sociale ontsluiting
Ongeacht het oogpunt van waaruit je de transformatie beziet, de renovatie van portiek- naar galerijwoning heeft veel voordelen. “Het komt de sociale samenhang te goede, we kunnen de woonruimten vergroten, en kunnen bovendien extra woningen creëren”, legt De Zeeuw uit. “Een portiekontsluiting namelijk kent een aantal nadelen: de trappenhuizen zijn anoniem, de woningen zijn vaak naar binnen gericht én de bereikbaarheid is lastig. Een tijdje geleden kwam nog in het nieuws: een slecht ter been zijnde man kreeg een appartement op de vierde etage toegewezen, omdat er geen andere woonruimte beschikbaar was. Door de ontsluiting te verbeteren - behalve een nieuw trappenhuis krijgen de gerenoveerde flats een lift - zijn deze appartementen geschikt voor een veel bredere doelgroep. Bovendien zorgen galerijen ervoor dat er contact ontstaat met de straat en met elkaar. In het ontwerp zijn namelijk verbredingen van de galerij opgenomen, waar bewoners elkaar kunnen treffen of groen kunnen toevoegen. In de plint is ruimte voor winkels en ontmoetingsruimten.”

Sociale innovatie
Daarnaast komt de transformatie naar een galerijflat het wooncomfort ten goede. “De mock-up van de woningen die we nu opbouwen op de Green Village zijn ontworpen voor De Dreef in Den Haag; in samenwerking met de woningbouwcorporatie. Dit appartementencomplex is representatief voor de naoorlogse bouwperiode. Ook qua populatie is het een representatieve afspiegeling van de sociale woningbouw. Er wonen relatief veel ouderen en (grotere) gezinnen met een niet westerse achtergrond; zij hebben behoefte aan meer leefruimte. Door de trappenhuizen bij de woningen te voegen, creëren we meer vierkante meters.”

Daarnaast is er veel met bewoners gepraat. “Zij gaven bijvoorbeeld voor de gevel aan een voorkeur voor baksteen te hebben. Dat is de reden dat steenstrips in de gevel verwerkt zijn.” De nieuwe façade opgebouwd met natuurlijke en circulaire materialen wordt voor de bestaande gevel geplaatst. “Voor deze nieuwe gevel wordt gebruikgemaakt van een nieuw ontwikkeld composietmateriaal, uit gerecycled materiaal, licht van gewicht en met hoge isolatiewaarden. De circulatiekern is vervaardigd uit gerecycled staal, terwijl de constructie van de nieuwbouw volledig is opgetrokken in houtskeletbouw. Voor de bestaande bouw kozen we daarbij gerecycled textiel als isolatiemateriaal, terwijl de nieuwe (nieuwe) bovenste etages geïsoleerd zijn met gerecycled papier.”

Financieel aantrekkelijke optopping
Waar door de renovatie de woningen energetisch verbeterd werden tot energielabel A, daar werd het niveau voor de optopping naar een hoger plan getild. “De hoogste etages zijn nieuwbouw en voldoen aan de eisen voor Passiefbouw. Hierdoor zijn de activiteiten in de appartementen voldoende om het appartement warm te houden in combinatie met een water-water warmtepomp aangesloten op de PVT panelen op het dak en warmteterugwinning via het douchewater. Maar we hebben voor de techniek twee opties uitgewerkt, zodat woningcorporaties zouden kunnen kiezen welke hen het beste past.”

Het team berekende op voorhand ook dat aan de meeste portiekflats twee of drie lagen toegevoegd kunnen worden. “Dat zie je ook in Den Haag. Deze meeste naoorlogse flats zijn overgedimensioneerd en kunnen in de structuur het extra gewicht en de krachten opvangen.” Maar er is nog een ander belangrijk aspect waarom deze optopping zeer interessant is: de economische factor. Er kunnen meer woningen gerealiseerd worden op hetzelfde aantal vierkante meters, waardoor deze renovatie/transformatie voor woningbouwcorporaties financieel aantrekkelijker wordt.

Prefab
De focus van het team lag daarnaast op een snelle uitvoering. “We gaan uit van een verticale aanpak; een renovatie per portiek. Dat zorgt ervoor dat appartementen ook tijdens de werkzaamheden bereikbaar blijven.” Overlast voor bewoners wordt ook voorkomen doordat het team volledig werkt met geprefabriceerde materialen. Hoe dat in zijn werk ging was de afgelopen maanden op de Green Village te zien waar de studenten bezig waren met de opbouw van de mock-up. “Door de prefabstructuur kostte het ons bijvoorbeeld maar een halve week om de tweede verdieping te realiseren. En de geveldelen konden er een voor een ingehangen worden.”

Ontwerp voor hele omgeving
Het ontwerp van het SUM-team beperkt zich echter niet tot het gebouw alleen, ook de omgeving is in de plannen opgenomen. Zo worden natuurlijke waarden toegevoegd aan de buurt. “De auto zal uit het directe straatbeeld verdwijnen, in plaats daarvan komen parkeergarages aan de rand van de wijk. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor openbaar groen, speelgelegenheid voor kinderen ontmoetingsplekken en gezamenlijke tuinen. “We willen de sociale cohesie bevorderen, ons ontwerp steekt daarop in. Met deze renovatie leveren we een positieve bijdrage aan de maatschappij, de natuur en het energiegebruik van de individuele woningen”, besluit De Zeeuw.

Het prototype, bestaande uit een gerenoveerd appartement en een nieuw appartement, is tot april te zien op de Green Village in Delft. Vervolgens wordt hij afgebroken en opnieuw opgebouwd in Wuppertal (Duitsland). BNA bureaus die een werkbezoek willen brengen aan de Green Village of alle internationale inzendingen willen bekijken in Wuppertal kunnen contact opnemen met Nikki de Zeeuw, Coordinator Communication & Branding bij SUM via communication@team-sum.com