Groen in architectuur is niet alleen nodig wegens allerlei eisen binnen de bouwopgaven; het is een vereiste voor het welbevinden van de gebruikers en voor de wereld in zijn totaliteit. Michiel Hofman, partner van HofmanDujardin, zegt dat de visie van het bureau veel verder gaat dan alleen een beplantingsschema in een gebouw. Het gaat over de waarden van natuur en groen niet alleen te vertalen in het ontwerpen, maar ook om natuur en groen te koppelen aan financiële waarde.
Door Oene Dijk
Wat verstaan jullie onder groen in de architectuur?
Groen in de architectuur betekent voor ons een holistische kijk op de mens in de natuur. Wij proberen met ons werk een balans te creëren tussen cultuur en natuur.
Onze visie op groen komt voort uit onze ontwerpfilosofie Shaping Intuition®. Shaping is cultuur; Intuition staat voor natuur. Shaping staat voor de cultuur van HofmanDujardin die gebaseerd is op de vier waarden Clarity, Quality, Personal en Inspiration.
Vanuit deze waarden ontwerpen en maken we onze architectuur.
Intuition is de intuïtieve waarde van de mens in zijn omgeving en is gebaseerd op de waarden Spaciousness, Groundedness, Expression en Connection. Spaciousnes is ruimtelijkheid, is de ervaring van vrijheid in een ruimte; het vermogen om te “ademen”. De aanwezigheid van licht en lucht geeft een gevoel van ruimtelijkheid. Groundedness is het gevoel van veiligheid in een ruimte. Je op je gemak voelen in een omgeving is de ervaring van vrede en comfort. Expression is wat onze aandacht opeist en ons stimuleert. Net als kunst is het een trigger of verrassing die gevoel en inzicht stimuleert, of de creativiteit versterkt. Expressie is krachtig. Connection is de fysieke en visuele relatie tussen mensen, tussen ruimtes en tussen interieur en exterieur. We hebben ontdekt dat mensen zowel in de natuur als in architectuur op zoek gaan naar de balans van de vier intuïtieve waarden. Zo hebben mensen behoefte aan complementaire ervaringen. Als mensen veel geborgenheid ervaren gaan ze intuïtief op zoek naar ruimtelijkheid en andersom. Er zijn in de natuur en in de gebouwde omgeving voor herkenbare voorbeelden. Als mensen in een bos gaan wandelen, ervaren ze geborgenheid. Als ze gaan pauzeren zullen ze intuïtief de ruimtelijkheid van de open plek zoeken. Daarentegen als mensen op de heide wandelen ervaren ze veel ruimtelijkheid. Als ze dan pauzeren zijn ze eerder geneigd om de geborgenheid van een boom of de bosrand op te zoeken. Met dit fenomeen ontwerpen wij op alle schaalniveaus.
Groen in de architectuur betekent voor ons een holistische kijk op de mens in de natuur. Wij proberen met ons werk een balans te creëren tussen cultuur en natuur.
Hoe vertaalt zich dat verder naar groen in architectuur?
Om de impact van cultuur op natuur te begrijpen, grijpen we terug naar de volgende quote “de aarde is 4,6 miljard jaar oud. Geschaald naar 46 jaar, is de mens hier 4 uur, de industriële revolutie begon 1 minuut geleden, en in die tijd hebben we meer dan de helft van de bossen in de wereld vernietigd. Dat is niet duurzaam.“ Dat betekent dat als we zelfs met een 50% reductie binnen twee minuten alle natuur op aarde hebben vernietigd. Hiermee willen we aangeven dat we als mensheid niet uitsluitend duurzaam moeten bouwen maar dat we significant natuur moeten realiseren. We moeten ons dus richten op een duurzame cultuur en de creatie van natuur.
Voor de creatie van duurzame cultuur (architectuur) richten wij ons als architectenbureau op de onderwerpen Gebouw en Mens. Gebouw: we kijken hoe maak je gebouwen zo min mogelijk belastend voor de natuur. Denk dan aan het gebruik duurzame materialen, hergebruik, natuurlijke oriëntatie, minimaal energieverbruik, etc. Dit wordt vertaald naar certificeringen zoals LEED en Breeam en doelstellingen zoals Paris Proof. We realiseren momenteel een nieuwbouw kantoor in Gouda bestaande uit een volledige houten draagconstructie en vloeren.
Mens; Hoe maak je het gebouw zo dat het mensen stimuleert om gezonde keuzes te maken; Mensen laten bewegen door trappen in het zicht te plaatsen en liften enigszins te verbergen. Dit is uiterst succesvol gebleken in het ING Cedar hoofdgebouw. Door hoogwaardig afgewerkte douches en kleedruimtes te maken stimuleer je medewerkers om met de fiets te komen in plaats van met de auto. Architectuur en interieur kun je inzetten om mensen te beïnvloeden om gezonde keuzes te maken.
Onze visie op de creatie van de natuur is verwoord in onze bijdrage aan de publicatie Het Manifest van De Architect. Ons voorstel is om natuur te koppelen aan het financiële systeem. Natuur moet op alle schaalniveaus worden gezien als een asset, niet als een kostenpost. Zo moet Brazilië op mondiaal niveau worden gecompenseerd voor de Amazone, de financiële bijdrage moet hoger zijn dan de opbrengst van het kappen van de bomen. Maar ook op lokaal niveau dient een groene tuin door de gemeente financieel te worden gecompenseerd. Mooi voorbeeld van de financiële waarde van groen vind je op de website New York City Tree. Op deze website staan alle bomen van New York gedocumenteerd. Bijzonder is echter dat als je inzoomt op iedere boom dat de financiële bijdrage van de boom aan de maatschappij per jaar staat gespecificeerd. Bijvoorbeeld CO2 compensatie, regenwateropvang, zuurstof productie zijn vertaald naar een bedrag in dollars. Een ander mooi voorbeeld van de financiële bijdrage van een boom is het project van de kunstenaar Hundertwasser tijdens de Triënnale in 1973 in Milaan. Hij heeft een appartement verhuurd aan een boom die de huur betaalde via zuurstof.
Ontwerpen en natuur in maximale harmonie is een van jullie uitgangspunten, hoe ziet dat er in de praktijk uit?
De relatie van het gebouw met zijn omgeving is van groot belang, zowel fysiek als visueel. Dat is te zien in het door ons zelf gerealiseerde kantoor. Zowel het exterieur als het interieur is sterk vergroend. Het expressieve groen in het interieur sluit naadloos aan op de door Piet Oudolf ontworpen tuin. Het is prachtig om in een omgeving te werken waarbij zowel de fysieke als de visuele relatie met groen gemaximaliseerd is. Momenteel zijn we bezig om op het kavel naast ons kantoor een tuin van circa 1000m² te realiseren.
We zien dat in alle projecten de relatie tussen interieur en exterieur altijd heel belangrijk is geweest. Dat zie je enerzijds bij de grote projecten zoals Rembrandt Park One waarbij we prachtige panorama’s hebben gemaakt naar omliggende groen en anderzijds bij bijvoorbeeld de productontwikkeling van het Bloomframe® window. Dit is een raam wat transformeert naar een balkon. Ook hier staat de relatie met de buitenruimte en het groen centraal. Het gaat altijd om een enscenering van de buitenruimte en het creëren van het panorama daarop. Het exterieur toegankelijk maken. Mensen worden daar gezonder van, groen kan stress verminderen, kan de productiviteit vergroten, kan de creativiteit stimuleren en kan bovendien de luchtkwaliteit en akoestiek verbeteren. Ook op grotere schaal, het stedenbouwkundig niveau is het mogelijk door groen toe te voegen de leefbaarheid te vergroten. Overigens is de basis aanpak van een project niet afhankelijk van de schaal. We starten altijd vanuit de waarden van onze filosofie Shaping Intuition®.
Architectuur en interieur kun je inzetten om mensen te beïnvloeden om gezonde keuzes te maken.
Groot deel van jullie projecten is in het buitenland gerealiseerd. Jullie hebben ook een vestiging in Bilbao. Wordt er in het buitenland anders naar de rol van groen gekeken?
Nederland zit wel in de kopgroep betreft klimaat adaptieve en natuur inclusieve inpassingen van gebouwen. We werken momenteel aan grote projecten in IJsland, Engeland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Tsjechië, Albanië, Saudi Arabië en Libanon. We zien dat al onze opdrachtgevers op zoek zijn naar harmonieuze en verbindende omgevingen waarbij gezondheid en gelijkheid centraal staan. Vergroening op alle schaalniveaus is hier een belangrijk onderdeel van.