Wat was de aanleiding om met intervisie te starten?
Ik ben al vijftien jaar lid van Architectennetwerk (AN) Rotterdam. AN Rotterdam is een kenniscluster voor eigenaren van compacte architectenbureaus (één tot vijf á tien medewerkers). We komen eens per maand bijeen met als doel het uitwisselen en vergroten van professionele kennis. We hebben het over alles, behalve over architectuur. We doen aan permanente beroepsontwikkeling; het PBO is ook een vereiste voor het lidmaatschap van de BNA.
In de beginjaren van het netwerk lag de focus vooral op hoe een compact bureau richting de opdrachtgever aantoonbaar haar zaken op orde heeft. We hebben hier toen onder meer invulling aan gegeven door het werken met een kwaliteitshandboek verplicht te stellen en door ons laten certificeren door de TNO, de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek. Na verloop van tijd merkten we dat iedereen zijn zaken wel op orde had en dat we weinig uitdaging meer haalden uit de jaarlijkse TNO audit. We besloten om die reden over te stappen op de intervisie methode. Onze jaarlijkse intervisie bijeenkomst neemt een volledige dag in beslag.
Hoe zijn jullie daarmee gestart?
We besloten om in sub groepjes bij elkaar op bureaubezoek te gaan waarbij we elkaar stevig aan de tand voelden over hoe zaken werden georganiseerd. Tegelijkertijd brachten we tijdens die bezoeken in kaart waar we op het gebied van ondernemerschap zoal tegen aanliepen. Na de bezoeken trokken we met de complete groep parallellen tussen alle ingebrachte casussen. Deze input gebruikten we vervolgens om de PBO kalender van het nieuwe jaar in te vullen. De keuze voor de uitgenodigde sprekers in de maandelijkse bijeenkomsten houdt direct verband met de onderwerpen die op dat moment in de groep leven.
Is het nuttig om ieder jaar opnieuw bureaubezoeken af te leggen?
De laatste jaren hebben we ervoor gekozen de intervisie onder begeleiding van Aart Helder te doen. Aart is, niet geheel toevallig, ook degene die voor de BNA Academie intervisie begeleidt. Het belang van de facilitator bestaat vooral in het bewaken van de verschillende stappen, bijvoorbeeld eerst de probleemsituatie beschrijven, dan pas de formulering van vragen, etc. De facilitator zorgt ook dat de casusinbreng helder geformuleerd wordt en niet op een generiek niveau blijft steken.
Wanneer werkt intervisie?
Intervisie gaat allereerst over dingen van elkaar leren en over jezelf leren. Een open grondhouding, elkaar vertrouwen en elkaar zakelijk succes gunnen zijn daarbij vereisten. Intervisie werkt als het een continuïteit kent. Je bent altijd aanwezig (dit gaat over de bijeenkomsten van AN in algemene zin). Je brengt iets en je haalt iets. Je bent kritisch ten opzichte van elkaar en jezelf. Je blijft jezelf uitdagen. Je ondervraagt je eigen en elkaars manier van leidinggeven en leiderschap.
Ben je van mening dat deelnemers aan een intervisie per se dezelfde achtergrond moeten hebben?
Diversiteit qua achtergrond, leeftijd of ervaring vind ik juist belangrijk. Enerzijds iemand die veertig jaar ervaring op het gebied van ondernemen inbrengt en anderzijds een jongere generatie die de oudere verrast, bijvoorbeeld met een vernieuwende benadering van het vak of een interessante samenwerking. De jongere generatie is overigens op allerlei manieren bezig met samenwerken, soms op incidentele basis dan weer op een wat permanentere basis. Naar mijn mening heeft samenwerking de toekomst. Niet alleen tussen architectenbureaus, maar ook multidisciplinair, denk aan een samenwerking of productontwikkeling met een bedrijf uit de ICT sector, temeer gezien de kleinschaligheid van onze sector en de Nederlandse architectenbureaus.
Wat bedoel je precies met dit laatste?
In ons werkveld zijn we als architecten een kleine speler en de bundeling van krachten, bijvoorbeeld in onze branchevereniging, de BNA, is mijns inziens noodzakelijk. Als je de Nederlandse situatie vergelijkt met de rest van Europa dan zien we hier een enorme versnippering met heel veel éénpitters met relatief weinig verdienkracht en dus weinig resources voor bijvoorbeeld innovatie.
De enorme uitdagingen waar we voor staan, op het gebied van duurzaamheid, op het gebied van technologische veranderingen, denk aan AI, vragen om samenwerking en het delen van ervaringen en kennis.
‘Het is ook prettig dat je tijdens intervisie leert dat je niet de enige bent die tegen bepaalde problemen aanloopt en met bepaalde zaken worstelt.’
Is het daarmee denkbaar dat intervisie ook mogelijk is met mensen uit andere werkvelden?
Dat betwijfel ik. Volgens mij is het voor intervisie wel essentieel dat je elkaars vak kent; het zou gek zijn als ik een arts ga vertellen hoe hij zijn werk moet doen. Dat wil overigens niet zeggen dat je niet veel kan leren van andere disciplines. Vijftien jaar geleden hebben mijn compagnon Sander en ik bijvoorbeeld meegedaan aan een initiatief van de Rijksoverheid voor de ondersteuning van jonge ondernemers bij de uitbouw van hun onderneming. Na afloop van de cursusreeks hebben we het groepje, dat bestond uit ondernemers uit verschillende sectoren, overtuigd elkaar op regelmatige basis te blijven zien. Het idee was om te kunnen leren van elkaars ondernemendheid en bedrijfsvoering. Dit netwerk bestaat nog steeds, maar eerlijkheidshalve is deze oorspronkelijke ambitie gestold en is het vooral heel gezellig om elkaar te zien. Ook niet onbelangrijk overigens.
Maar nog steeds blijf ik erbij dat ik als architect veel kan leren van een directeur van een ICT- onderneming of een managing partner van een consultancy. In algemene zin heb ik de indruk dat architecten zich vaak focussen op vakinhoudelijke verbreding en verdieping en minder in zaken als ondernemerschap, leiderschap of persoonlijke ontwikkeling.
Er zijn verschillende methoden van intervisie, welke methode(n) hanteert Aart Helder bij jullie intervisie?
Bij het behandelen van een casus gebruikt hij bijvoorbeeld de roddelmethode. Degene die de casus heeft ingebracht zit dan met de rug naar de rest van de groep en de groep roddelt over diegene. Roddelen zoals: “ik denk dat hij zijn prioriteiten helemaal niet op orde heeft en daar eens aan zou moeten werken”. De bedoeling daarvan is dat je elkaar niet ontziet, maar juist kritisch bent. Met de groep probeer je de casus vanuit meerdere invalshoeken te benaderen en een oordeel te vormen over het patroon en de oplossingsrichtingen, zonder dat de persoon in kwestie zicht er op dat moment mee mag bemoeien.
Wat heb je tot nu toe geleerd van intervisie?
Intervisie kun je zien als een enorme spiegel die je wordt voorgehouden en die je jezelf voorhoudt. Je stelt jezelf vragen, zoals: ben ik het juiste aan het doen, hoe gaat het met mij, hoe gaat het met mijn onderneming, waar worstel ik mee, etc. Analyse en feedback, herkenbaarheid en voorbeelden van oplossingen komen dan van de deelnemers als waardevolle inzichten terug. Het is ook prettig dat je tijdens intervisie leert dat je niet de enige bent die tegen bepaalde problemen aanloopt en met bepaalde zaken worstelt. Je kunt vervolgstappen zoals gezegd gezamenlijk zetten door de agendering van urgente thema’s in de vorm van PBO bijeenkomsten of cursussen.
Het zijn niet alleen operationele kwesties die bij intervisie aan bod komen. Het kan ook aanzetten tot nadenken over meer existentiële vragen, zoals: wie wil ik zijn, niet alleen als ondernemer of in mijn werkveld, maar ook als mens. Wat wil ik met de uitoefening van mijn vak bijdragen aan de wereld en de samenleving?
‘"Intervisie levert nieuwe handelingsperspectieven en deelnemers ervaren dat ze niet alleen zijn met bepaalde problemen. De blinde vlek wordt kleiner en de keuzes bewuster.” - Aart Helder | begeleider/coach BNA Intervisie’