We moeten de ketens verbinden. Daar strijdt Kirsti Pol van Buro Kade en initiatiefnemer van het BNA Netwerk Circular Architecture voor. “Dat kan alleen als we de wereld beschouwen als één ecologisch systeem, één organisme, waarbij je zaken niet los van elkaar ziet. Bouw, voedsel, energie, mobiliteit, alle sectoren hebben met elkaar te maken, het zijn geen losse componenten. Dat betekent dus ook dat deze sectoren elkaar kunnen voortstuwen, maar dan moeten verschillende systemen wel met elkaar verbonden worden. Alleen dan kunnen we de cirkel sluiten.”
Hink-stap-sprong
Dat het doel - een circulaire economie creëren - bepaald is, betekent echter niet dat de route er naartoe vaststaat. “Onderweg mogen we elkaar niet uit het oog verliezen; het is belangrijker dan ooit om samen op te trekken.” Enerzijds om doelen bij te stellen, maar vooral ook om ervaringen te delen en te tonen welke mogelijkheden er al zijn om bijvoorbeeld biobased te bouwen. “Ik vergelijk het parcours wel eens met een hink-stap-sprong. De eerste aanzet, de hink, is wat Lucas de Man met Biobased Creations doet. Hij brengt hij design en materialen samen door storytelling in een theatrale vormgeving. Zo vraagt hij aandacht voor de mogelijkheden en zet hij de branche aan om de volgende stap te zetten: woningen realiseren die voldoen aan het Bouwbesluit. Vervolgens kunnen we de sprong maken; oplossingen bieden voor de hele bouwsector en circulair bouwen breed uitrollen.”
Learning cycle
De vraag aan Pol is: waarin verschilt The Exploded View Beyond Building van andere initiatieven zoals de tiny house movement? Ook deze initiatieven kiezen vaak voor biobased en gerecyclede materialen. “Het grote verschil is dat wij geen experiment zijn. We creëren geen minitopia, wij creëren bewustzijn. Zo vormen we het startpunt van een learning cycle die een essentiële bijdrage gaat leveren aan (circulaire) economische vraagstukken.” Hoe sympathiek ook, minitopia’s zijn in de ogen van Pol niet het antwoord op het woningtekort. “De ideeën zijn niet opschaalbaar en de woonvorm slechts geschikt voor een beperkte groep mensen.
Bovendien zijn de beste minitopia’s al lang geleden uitgevonden; die heten flatgebouwen. Wat wij tijdens Dutch Design Week – en later de Floriade Expo – laten zien is het eerlijke verhaal. Met als doel mensen te inspireren en woningen te ontwerpen die voldoen aan alle eisen én invulling geven aan de grote vraag naar gezonde gebouwen.”
Eerlijke verhaal
Dat eerlijke verhaal wordt verteld door Lucas de Man en in beeld gebracht door Pascal Leboucq. “Vorig jaar maakten we een schaalmodel (1:4) van een huis met de focus op materialen. Dit keer gaan we met The Exploded View Beyond Building een nieuwe fase in en tonen we een woningmodel op ware grootte waarin we het hebben over biobased materialen, circulaire bouwmethodes én de keten eromheen”, legt De Man uit. “Daarbij onderscheiden we vier thema’s: Neighborhood, Agriculture, Health en Value.” Het waardesysteem is een separaat thema, maar tegelijk ook overkoepelend, blijkt als De Man verder praat. “Als je het hebt over anders wonen en anders denken dan moet je rekening houden met het waardesysteem. Wat we nog te vaak merken is dat er maar op één thema wordt ingestoken die bij het grote publiek nog onbekend zijn. Bijvoorbeeld houtbouw of het verlagen van de CO2-emissie. Daardoor ontstaat een soort vervreemding.”
De vraag anders stellen
Volgens De Man moet de vraag daarom anders gesteld worden. “Thema’s gaan veel meer leven wanneer je vraagt: welke toekomst willen we onze kinderen en kleinkinderen bieden? Gunnen we natuur de ruimte? En, hoe zorgen we dat we gezond blijven? Dat vergt een andere manier van communiceren en denken, meer open en transparant.” In principe is dat geen nieuwe denkvorm, het gaat erom de accenten te verschuiven en opnieuw te bekijken welke waarden belangrijk zijn. “Neem bijvoorbeeld biobased en damp-open, zo hebben we eeuwenlang gebouwd. Dat is geen vernieuwing, het is een herwaardering van gevestigde waarden die we kunnen aanvullen met nieuwe technieken en oplossingen.”
Het verhaal is daarbij belangrijk, maar The Exploded View Beyond Building maakt biobased bouwen ook tastbaar en praktisch. “We tonen 50 nieuwe materialen die door de natuur ontstaan zijn op schaalniveau 1:1. Sommige oplossingen bestaan al langer, maar zijn nog onbekend, andere materialen zijn helemaal nieuw. Bezoekers krijgen deze te zien in een behapbare installatie; een huis waarin iedere muur, ieder plafond, ieder bouwdeel een alternatief toont dat beter is voor de mens.”
Energiek realisme
Volgens De Man is de vraag ook niet ‘of’ maar ‘hoe’ we circulair gaan bouwen. “In Eindhoven laten we zien dat er al veel kan. Dat doen we op een energieke en positieve wijze, omdat we geloven dat wanneer je iets realiteit maakt – zoals een installatie bouwen op ware grootte - we de meeste impact hebben.” Maar The Exploded View Beyond Building is ook een oproep aan de maatschappij en architecten. “Waar sta je voor als stedelijk vormgever? Welk gesprek ga je aan met opdrachtgevers? Architecten: meng je in die dialoog! Jij kan het debat namelijk beïnvloeden en mensen helpen om anders te denken over hun waardesysteem. Dat is niet altijd makkelijk, maar het goede nieuws is: we hoeven het als bouwsector niet alleen op te lossen én de eerste stappen zijn gezet. De installatie tijdens Dutch Design Week biedt veel materialen en opties, maar is vooral een blik naar de toekomst. Wij laten zien wat er nu, morgen en overmorgen kan. Weliswaar zoeken we de abstractie op, maar de installatie - gebouwd door een aannemer – herbergt voldoende realisme in zich waardoor opschaling mogelijk is.”
Investeer in de toekomst
“Door het theatrale van The Exploded View Beyond Building te omarmen, kunnen we als branche de volgende stap zetten”, daar is Pol van overtuigd. “Natuurlijk stelt de maatschappij steeds nieuwe eisen en is de dynamiek nu heel anders dan een paar jaar geleden en over een paar jaar. Soms verdwijnen systemen die we helder en overzichtelijk vonden, maar daar komen nieuwe en herontdekte waarden voor in de plaats.” In dat speelveld moeten architecten alert zijn, maar tevens de ruimte krijgen. “Kom op architecten: jullie hebben een belangrijk vak. Laat van je horen, investeer in de dingen die nu moeten gebeuren en zorg dat je met de juiste partijen aan tafel zit”, roept Pol op.
Samenwerken en kennis delen
“Dat betekent ook dat je in jezelf moet investeren, moet samenwerken en kennis delen. We hebben elkaar nodig om de grote vraagstukken van vandaag - leefbare steden, circulair bouwen en opschaling van de woningvoorraad - succesvol in te vullen. Dat betekent dat je jezelf als architect beter moet profileren. Dat voorkomt dat de overheid, bouwers en grote materialenleveranciers bepalen hoe we bouwen en welke weg wordt ingeslagen.” Maar is deze hiërarchie wel te doorbreken? Pol: “Alles begint met een goede uitvraag waarbij de opdrachtgever de kaders aangeeft. Werk daarnaast samen als een écht bouwteam, een team dat gelijkwaardig is, op dezelfde golflengte zit en dezelfde ambities heeft. Zodat niet één belang wordt gediend, maar het grote belang.”
“We discussiëren namelijk nog te vaak over materialen, prijzen en cijfers, en verliezen daarbij het doel uit het oog”, besluit De Man. “Door waarden te herdefiniëren kunnen we de regels aanpassen en ontstaat er een heel andere discussie.” The Exploded View Beyond Building is de eerste stap van die learning cycle.