Vanaf 2022 gaan alle grote, professionele opdrachtgevers (Rijksvastgoedbedrijf ed.) de veiligheidsladder toepassen. Dat betekent dat alle bouwpartners die in aanmerking willen komen voor een opdracht verplicht moeten kunnen aantonen dat zij een bepaald niveau van veiligheidsbewustzijn hebben.
Vanaf 2022 moeten architectenbureaus die aan een aanbesteding meedoen aantonen dat ze beschikken over veilgheidsbewustzijn. In hoeverre is dit binnen Kraaijvanger Architects al aanwezig?
“Bij ons zit dit in ons DNA, omdat wij als fullservice bureau ook betrokken zijn bij de directievoering en het bouwmanagement. Zo leiden wij ook vaak bouwvergaderingen en een verplicht punt op de agenda is veiligheid. Hierdoor wordt het continu onder onze aandacht gebracht. Wat we tijdens de vergaderingen horen en zien op de bouwplaats, nemen we vervolgens mee terug naar het bureau. Daarnaast ben je als architectenbureau verplicht om een V&G-plan (Veiligheids- en Gezondheidsplan, red.) te schrijven bij de indiening van je omgevingsvergunning. Daarin schrijf je op hoe het zit met de veiligheidsafstanden tot het gebouw, waar de kranen staan, hoe ballast over de bouwplaats wordt verplaatst, hoe het zit met geluids- en trillingsoverlast, etc.”
Betekent dit dat de architecten bij Kraaijvanger al vanaf hun eerste schets rekening houden met de veiligheid op de bouwplaats?
“Nee dat niet. Lang niet bij alle ontwerpen wordt daar vanaf de eerst schets rekening mee gehouden. Dat hoeft voor mij ook niet. Bij Kraaijvanger doen we aan het einde van de DO-fase een veiligheidscheck. Dan werken we toe naar een vergunningsaanvraag of een aanbesteding en kijken we kritisch naar de maakbaarheid van het ontwerp. We letten op bouwtechnische aspecten, maar vragen ons ook af hoe bepaalde materialen op hun plek komen, of een bouwvakker het zou kunnen tillen bijvoorbeeld. Soms betekent dit dat het ontwerp wat moet worden aangepast. Door dat op tijd te doen voorkomen we dat het onnodig duur wordt en dat de aannemer zelf een – wellicht esthetisch minder fraai - alternatief bedenkt op de bouwplaats. De meeste maatregelen die ik moet nemen zijn minimaal, maar er zijn altijd uitzonderingen.”
‘Uiteindelijk wil natuurlijk geen enkele architect dat er ongelukken gebeuren tijdens de uitvoering van diens ontwerp.’
Ik kan me voorstellen dat wanneer je een ontwerp maakt in de bestaande stad of te maken hebt met een renovatie of herbestemming, de maakbaarheid een grotere rol speelt.
“Dat klopt. Vooral in complexe stedelijke situaties. Zo hebben wij Stationsplein West in Utrecht ontworpen. Aan het plein liggen het stadskantoor, het Beatrixtheater, het trein- en busstation en eronder bevindt zich een enorme fietsenstalling. Omdat de mensenstromen tussen deze verschillende functies bleven doorgaan, konden we niet anders dan vanaf het begin nadenken over hoe we de bouw op een veilige manier, gefaseerd konden laten plaatsvinden. De bouwroutes moesten bijvoorbeeld gescheiden plaats van vinden van de mensenstromen. Je wilt niet dat iemand zomaar de bouw op kan lopen. Daarnaast speelde de mogelijke overlast die de bouw zou veroorzaken ook een belangrijke rol. Zo mocht er niet worden geheid tijdens een theatervoorstelling.”
Omdat je als opdrachtgever uiteindelijk verantwoordelijk bent voor de veiligheid van de bouwplaats, en dus aansprakelijk wordt gehouden als er ongelukken gebeuren, hebben grote opdrachtgevers zoals het Rijk hebben nu de veiligheidsladder geïntroduceerd. Ben jij daarmee bekend?
“Ik heb er nooit mee gewerkt, maar wel even naar gekeken. Voor mij heeft het nu geen toegevoegde waarde, maar ik kan me voorstellen dat de veiligheidsladder wel werkt voor architecten om beter te overzien welke consequenties hun ontwerpbeslissingen op de bouwplaats en voor bouwvakkers hebben. De ladder legt op een toegankelijke manier uit hoe je rekening kunt houden met veiligheid in het ontwerp. Uiteindelijk wil natuurlijk geen enkele architect dat er ongelukken gebeuren tijdens de uitvoering van diens ontwerp.”