De BNA blijft aandacht vragen voor proportionele aanbestedingen door opdrachtgevers. Architecten zouden gelijke kansen moeten krijgen om door eerlijke competities te komen tot een optimaal gebouwd resultaat, vanuit het perspectief van opdrachtgevers, bureaus, gebruikers en samenleving. Architecten lopen echter nog regelmatig op tegen vage opdrachtbeschrijvingen, complexe juristerij, rigide eisen, buitensporige inspanningskosten, onduidelijke beoordelingscriteria en minimale transparantie en commitment bij de uitschrijver. Met dreigende uitputting en verschraling van de architectenbranche tot gevolg. Dat kan beter. Wel is het aanbesteden van architectenopdrachten al op een aantal punten verbeterd. De samenwerking en dialoog tussen opdrachtgevers en architecten wordt actiever gezocht, waarbij de meerwaarde van de architect en ontwerpkwaliteit een belangrijk uitgangspunt is.
Beter aanbesteden leidt tot optimaal gebouwd resultaat
Meerwaarde van de architect
Bureaus geven aan de meerwaarde die de architect heeft voor het bouwproces en het eindresultaat nog beter te willen aantonen. Individueel en samen. Het bredere belang van opdrachtgevers, gebruikers, architectenbureaus en de samenleving staat daarbij voorop. Soms leiden bestaande procedures aan opdrachtgeverszijde echter niet tot de meest passende architect voor hun opgave. Bijvoorbeeld door onrealistische referentie eisen, die bureaus onnodig uitsluiten en de doorstroming en innovatiekracht van jong talent beperken. Bureaus steken de hand deels ook in eigen boezem omdat zij vaak veel meer doen dan bij aanbestedingen van hen gevraagd wordt.
Betere aanbestedingspraktijk
De BNA zet zich actief in om de aanbestedingspraktijk verder te verbeteren door samen te werken en de dialoog aan te blijven gaan met architecten, opdrachtgevers, wet- en beleidsmakers en partners in de bouwkolom en creatieve industrie. Daartoe voert de BNA periodiek overleg en gesprekken met opdrachtgevers, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), VNO-NCW, Bouwend Nederland en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Om de aanbestedingspraktijk te verbeteren heeft de BNA namens de leden al meerdere malen klachten ingediend bij de Commissie van Aanbestedingsexperts en is daarbij vaak in het gelijk gesteld.
Issues waar BNA bureaus tegenaan lopen bij aanbestedingen
- Te zware/onredelijke geschiktheidseisen/selectiecriteria waardoor bureaus niet kunnen meedingen in een tender (daarvoor is de Richtlijn Evenwichtige Architectenselecties ontwikkeld met leden en stakeholders)
- Te hoge transactiekosten/opdrachtgevers vragen veel, maar bieden nauwelijks een vergoeding (daarvoor hebben we de Richtlijn Gezonde Architectenselecties ontwikkeld met leden en stakeholders, die opgenomen is in Handreiking Tenderkostenvergoeding van het Ministerie van EZK)
- Onevenwichtige gunningsmethodiek, waardoor prijs eenzijdig de doorslag geeft/prijsduiken in de hand gewerkt wordt (hiervoor hebben we de EMVI tool ontwikkeld met andere branches en NEvi, dit zou een vervolg moeten krijgen in het kader van het programma Beter Aanbesteden)
- Onredelijke inkoopvoorwaarden (met name onverzekerbare aansprakelijkheid en onevenwichtige E-rechten regeling, haaks op Gids P)
- Onregelmatige gunningen en stopzettingen.
Kosten en baten bij aanbestedingen uit balans
Bureaus die vorig jaar deelnamen aan aanbestedingen, maakten gemiddeld € 88.000,- aan deelnamekosten. De waarde van de verworven aanbestedingen lag gemiddeld rond € 270.000,-. Hierbij bestaan er grote verschillen tussen de schaal van projecten en bureaus. Omdat bij deelname van te veel bureaus de kosten en baten niet meer tegen elkaar opwegen zijn architectenbureaus het afgelopen jaar scherper gaan kiezen aan welke selecties zij wel en niet meedoen. De huidige tendercultuur heeft een suboptimale invloed op het gebouwde resultaat voor de opdrachtgever maar ook op de werkcultuur binnen architectenbureaus. Er is regelmatig sprake van een praktijk waarbij te geringe vergoedingen worden betaald voor het uitwerken van visies of ideeën in een eerste selectieronde. Regelmatig wordt de inzet van multidisciplinaire teams gevraagd zonder rekening te houden met de personele inzet hiervan.
Invloed op gebouwd resultaat én werkcultuur
Bureaus ervaren in sommige gevallen een druk om laag in te schrijven om de geëiste referenties niet te verliezen en om kosten van verloren tenders goed te maken op gewonnen tenders. Dit maakt een optimale inzet op een project lastiger met soms een lagere kwaliteit of meerwerk als gevolg voor de opdrachtgever. Om deze praktijk te verbeteren gebeurt er al het nodige, maar er is een verdere cultuuromslag nodig bij opdrachtgevers én bureaus zelf. De BNA vraagt aanbestedende diensten daarom de richtlijnen uit het marktdossier aanbesteden architectenopdrachten op de BNA site goed te blijven gebruiken. Zo werken we als architectenbranche samen met onze opdrachtgevers aan een visionaire, vernieuwende, duurzame bouwcultuur, waarin bouwen een middel is om private én maatschappelijke ambities te realiseren.
Juridische helpdesk voor BNA-leden
BNA-leden kunnen een juridische vraag over aanbesteden en selecties indienen en krijgen een gratis consult van een half uur van een gespecialiseerde advocaat. Het consult is maximaal een half uur, dus de vraag moet dusdanig aangeleverd worden dat een advocaat dat daarbinnen kan afhandelen. De BNA heeft nu afspraken met vijf advocatenkantoren.