Er zijn nog grote stappen te zetten op weg naar een volledig duurzame gebouwde omgeving. Dat blijkt uit het BNA Verdiepingsonderzoek 2022. Tijdens de ontwerpfase van een bouwproject worden belangrijke keuzes gemaakt die het wel of niet duurzaam zijn grotendeels bepalen. Toch benoemen architecten minder dan de helft van het door hen ontworpen volume duurzaam. Wel zagen architectenbureaus in 2021 een flinke toename in het energieneutraal ontworpen volume ten opzichte van een jaar eerder. Ook ten aanzien van circulair en natuurinclusief ontwerpen en bouwen zien bureaus een toename.
Duurzaam ontwerpen groeit door, maar versnelling nodig
Hoeveel procent van ontworpen volume is duurzaam?
Nederland zal de komende jaren nog veel vierkante meters aan nieuwbouw- en transformatieprojecten toevoegen aan de nationale gebouwenvoorraad. Architectenbureaus geven aan dat van het ontworpen volume afgelopen jaar gemiddeld 45% energieneutraal, 27% klimaatadaptief, 24% natuurinclusief en 20% circulair was. Hierbij speelt dat er nog geen breed geaccepteerde definities zijn van wat we precies onder klimaatadaptief, natuurinclusief, energieneutraal en circulair verstaan. Deze percentages drukken daarom vooral een schatting uit van bureaus.
Versnelling duurzaam ontwerpen en bouwen
Om duurzaam ontwerpen en bouwen verder te versnellen en stapsgewijs uit te laten groeien tot de nieuwe norm, zal duurzaamheid op de juiste wijze moeten worden meegenomen in inkoopprocessen en worden vastgelegd in bouwregelgeving. Aanscherping van deze bouwregelgeving zou de stok achter de deur moeten zijn om alle partijen te stimuleren duurzamer te bouwen, waardoor opdrachtgevers en bouwketenpartners hier meer prioriteit aan gaan geven.
Publiek-private systeemverandering
Een breed begrip waarom deze aanscherpingen worden doorgevoerd is belangrijk om meetbare doelstellingen vast te stellen en samen resultaten te bereiken. Daarbij moet de overheid samen met marktpartijen blijven innoveren. Ook heel belangrijk is het ontwikkelen van algemeen geaccepteerde duurzame bouwprocessen, methoden, concepten en materialen. Dit vergt onderling vertrouwen en ketensamenwerking tussen alle betrokken partijen, waarbij digitalisering enorm kan helpen. Dit lukt alleen door samen aan de slag te gaan en te investeren in gezamenlijke experimenten en de noodzakelijke systeemverandering.
Rol en positie architect
BNA-directeur Fred Schoorl: “Nieuwe eisen ten aanzien van duurzaamheid in de richting van ‘net-zero energy’ en ‘net-zero carbon’ hebben een grote impact op de ontwerp- en bouwpraktijk. Dit leidt zeker tot meer complexiteit en het ontstaan van nog meer specialismen. Maar ook naar meer vraag naar mensen, die het totaaloverzicht behouden en zaken coördineren. Architecten kunnen die rol als geen ander vervullen. Zij zijn zich meestal heel goed bewust van de bredere duurzaamheidsagenda van sociale waarde, biodiversiteit, materiaal- en landgebruik en kunnen hun opdrachtgevers helpen bij het realiseren van slimme, esthetische, duurzame ruimtelijke oplossingen.”